Ειδικές οικονομικές Ζώνες.

Οι ΕΟΖ είναι κατά κανόνα γεωγραφικές περιοχές στην ενδοχώρα ή στις παράκτιες ζώνες, που προσφέρουν ειδικά οικονομικά, εργασιακά, διοικητικά και χρηματοδοτικά καθεστώτα, τα οποία αναζητούν οι διεθνείς ή εθνικές επιχειρήσεις προκειμένου να εγκαταστήσουν τις παραγωγικές, εμπορικές, διοικητικές ή αποθηκευτικές τους λειτουργίες. Αποτελούν χωρικά συστήματα, με παροχές κοινής ωφέλειας και ικανότητες υποδοχής βιομηχανικών, αγροτοβιομηχανικών ή άλλων συγκροτημάτων, οι μονάδες των οποίων αναπτύσσουν σχέσεις αλληλεξάρτησης.

Η παραδοσιακή άποψη ήθελε τις ΕΟΖ ως εφαρμογές ανάπτυξης, ξεκομμένες από το σύστημα της εθνικής οικονομίας, οάσεις ευημερίας με εξαγωγικό προσανατολισμό. Όπου εφαρμόσθηκε ο τύπος αυτός των ΕΟΖ, κυρίως στις υπανάπτυκτες χώρες της Αφρικής και Λ. Αμερικής επέφερε πενιχρά έως μηδαμινά αποτελέσματα.

Η σύγχρονη άποψη που σχετίζεται με τις λειτουργίες των ΕΟΖ, είναι συνδυασμένη με τους περιφερειακούς πόλους ανάπτυξης.  Η στρατηγική αυτή λαμβάνει ως βάση το συγκριτικό πλεονέκτημα μιας περιοχής και αποσκοπεί να το μετατρέψει σε ανταγωνιστικό και αναπτυξιακό. Μια κινητήρια βιομηχανία ή μια συστάδα κινητήριων βιομηχανιών, εγκαθίσταται στην ΕΟΖ, με πολλαπλές θετικές επιπτώσεις σε άλλες μικρότερες μονάδες ή και στην εθνική οικονομία. Οι εκροές της κινητήριας παραγωγικής μονάδας επιδρούν πολλαπλασιαστικά στο περιφερειακό προϊόν, στην τοπική απασχόληση και στο περιφερειακό εισόδημα. Οι εισροές της μπορεί να προέρχονται από μικρές τοπικές μονάδες ή ατομικούς παραγωγούς, συγκροτώντας ένα πλαίσιο οικονομικών αλληλεξαρτήσεων. Έτσι δημιουργούνται εξωτερικές οικονομίες κλίμακας με αποτέλεσμα την  ελαχιστοποίηση του κόστους και τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων.

Ο οικονομικός μηχανισμός που ενεργοποιείται, όταν οι ΕΟΖ αναδεικνύουν ένα πόλο ανάπτυξης είναι ο εξής:

Στις συνθήκες της ανταγωνιστικής αγοράς οι επιχειρήσεις συνδέονται μεταξύ τους μόνο μέσω της τιμής. Στις συνθήκες όμως του πόλου ανάπτυξης οι επιχειρήσεις συνδέονται με πολλούς τρόπους. Το κέρδος μιας επιχείρησης εντός του πόλου είναι συνάρτηση των δικών της εκροών και των εισροών αλλά ταυτόχρονα και των εκροών και των εισροών μιας άλλης επιχείρησης του συμπλέγματος. Έτσι υπάρχει ένα σύστημα σχέσεων που δημιουργεί εξωτερικές οικονομίες και ενισχύει τις αποδόσεις των εγκαταστημένων επιχειρήσεων εντός της ΕΟΖ, σε μεγαλύτερο βαθμό από τις αποδόσεις των επιχειρήσεων που λειτουργούν εκτός της ζώνης.

Στο εφαρμοστικό πεδίο τώρα τα θετικά επιχειρήματα υπέρ των ΕΟΖ, έχουν συμπυκνωθεί στα εξής:

• § Αποτελούν ένα καλό οδηγό στρατηγικής προκειμένου να ανοίξει η οικονομία στο διεθνές περιβάλλον, και να εισφέρει επενδυτικούς πόρους για την  εθνική ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, ως εργαλείο κινήτρων, δρομολογεί διαδικασίες διαφοροποίησης της παραγωγικής βάσης, μετριάζοντας την εξάρτηση από την μονοκαλλιέργεια ή τις εξαγωγές ακατέργαστων πρώτων υλών, των καθυστερημένων χωρών.
  • § Με τη λειτουργία των ΕΟΖ μειώνεται το ποσοστό εξάρτησης των χωρών αυτών από τις τουριστικές υπηρεσίες, στις οποίες κυρίως είναι στραμμένες οι οικονομίες.
  • § Μελέτη της International Directory of Free zones and export processing zones, έχει καταδείξει ότι οι χώρες τα στοιχεία των οποίων ανέλυσε, έχουν κερδίσει σημαντικά μερίδια των αγορών των αναπτυγμένων χωρών, όπως οι ΗΠΑ και η Ε. Ένωση.

Ωστόσο έχουν αναπτυχθεί και επιχειρήματα κατά της δημιουργίας ΕΟΖ τα οποία συνοψίζονται στα ακόλουθα:

• § Η επίπτωση των καθεστώτων εντός της ΕΟΖ είναι περιορισμένη για το σύνολο της οικονομίας.
  • § Οι ΕΟΖ δεν ευνοούν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις από τις οποίες έχει ανάγκη ολόκληρη η οικονομία και κοινωνία, προκαλώντας εφησυχασμό.
  • § Μικρό μόνο μέρος των ξένων επενδύσεων έχουν καταφέρει να απορροφήσουν.
  • § Οι ΕΟΖ αποτελούν τη δεύτερη καλύτερη λύση στο πρόβλημα της υπανάπτυξης ενώ τη πρώτη τη συνιστούν οι μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές.

Επιπτώσεις στην Εθνική οικονομία.

Ωστόσο έχουν καταγραφεί πλήθος θετικών επιπτώσεων από τις λειτουργίες των ΕΟΖ στις 800 και πλέον περιπτώσεις που έχουν μελετηθεί.

Μερικές απ’ αυτές είναι:

• § Δημιουργία θέσεων απασχόλησης και αναβάθμιση του ανθρώπινου κεφαλαίου στην περιφέρεια,
  • § Αύξηση των εξαγωγών,
  • § Αύξηση των φορολογικών εσόδων και μείωση των φορολογικών απωλειών,
  • § Οικονομικές συνδέσεις επιχειρήσεων, οριζόντια και κάθετα, με αύξηση των αποδόσεων,
  • § Μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας,
  • § Αναβάθμιση και προστασία του φυσικού κεφαλαίου και του περιβάλλοντος,
  • § Υιοθέτηση και εγκατάσταση χωροταξικών σχεδίων.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Οι διαμορφωτές του περιφερειακού σχεδιασμού θα πρέπει να γνωρίζουν τι επιδιώκουν οι επιχειρήσεις προκειμένου να το συμπεριλάβουν στο ειδικό καθεστώς των ΕΟΖ, ως κίνητρο προσέλκυσης τους.

Πολλές χώρες μεταξύ των οποίων η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία, η Τουρκία, έχουν εισάγει ειδικά καθεστώτα λειτουργίας των ειδικών ζωνών, με πολύ καλά αποτελέσματα προσεκλυστικότητας ξένων επενδύσεων.

Οι  επιχειρήσεις ενδιαφέρονται να επιτύχουν:

• § Θετική σχέση τιμής / κόστους
  • § Ποιότητα προϊόντων
  • § Ταχύτατη παράδοση προϊόντων
  • § Αξιοπιστία προμήθευσης εισροών
  • § Ευελιξία στην αγορά εργασίας
  • § Μεταπωλητική υποστήριξη
  • § Επιχειρηματική εικόνα

Κάθε ένας από τους στόχους  αυτούς συνδέεται με συγκεκριμένες λειτουργίες του περιβάλλοντος τις οποίες οι ΕΟΖ οφείλουν να προσφέρουν.

Στο γενικότερο εθνικό και περιφερειακό επίπεδο οι επιχειρήσεις έχουν σταθμίσει ως εξής τις απαιτήσεις τους:

Η στάθμιση των κριτηρίων για τη λήψη αποφάσεων από τις επιχειρήσεις είναι αποκαλυπτική και μπορεί να μας δώσει την βαρύτητα των επιχειρημάτων, που χρησιμοποιούνται σήμερα στην Ελλάδα, τόσο από τη τρόϊκα όσο και από την ελληνική κυβέρνηση.