humanact.gr

E-mail Εκτύπωση PDF
Αξιολόγηση Χρήστη: / 0
ΧείριστοΆριστο 

ΟΙ ΚΡΙΣΕΙΣ ΩΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

 

Είναι απολύτως φυσικό οι οικονομικές κρίσεις να φοβίζουν τους ανθρώπους γιατί βλέπουν να μειώνεται το βιοτικό τους επίπεδο και να μεταβάλλεται, για κάποιο διάστημα, ο τρόπος που συνήθιζαν να ζουν.

Όμως οι κρίσεις του διεθνούς συστήματος, πόσο μάλλον των εθνικών συστημάτων, είναι μια φυσική κατάσταση η οποία τις περισσότερες φορές οδηγεί σε μεταρρυθμίσεις οι οποίες ανανεώνουν και αναζωογονούν το καπιταλιστικό σύστημα. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που στον οικονομικό κύκλο εμφανίζονται περίοδοι ανάπτυξης, εμφανίζονται και περίοδοι κρίσεων ως το αναγκαίο συμπληρωματικό έτερο. Ο λόγος γι’ αυτό μάλλον είναι ότι οι άνθρωποι ποτέ δεν συμπεριφέρονται με απόλυτη ακρίβεια στη προσπάθεια τους να ορίσουν τα όρια του κέρδους και της ζημίας. Πολλές φορές, οδηγούμενοι από υπέρ αισιοδοξία και άλλοτε από το αντίθετο της, άλλοτε από έλλειψη στοιχείων ή από ματαιότητα, από απληστία ή άμετρη συγκράτηση, ξεπερνούν τα πάνω και κάτω όρια αντοχής των οικονομικών συστημάτων. Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο ρευστή και ευμετάβλητη όταν ο χαρακτήρας των κυρίαρχων συστημάτων, όποια μορφή και αν παίρνουν αυτά, αγγλοσαξονική,  γερμανοιαπωνική, ή κινεζική, εσωκλείουν  αναπαραγόμενα γηγενώς στοιχεία αντινομιών.  Έτσι οι κρίσεις διαδέχονται τις αυξήσεις και οι αυξήσεις τις κρίσεις κατά ένα τρόπο μάλλον ασύμμετρο. Οι σύγχρονοι άνθρωποι όμως δεν είναι εξοικειωμένοι με τις εναλλαγές αυτές όσο ήταν οι παλιότερες προηγούμενες γενιές.

Με ένα εμφανώς διαφορετικό τρόπο οι οικονομικές δραστηριότητες πριν τη κυριαρχία του καπιταλισμού, στηρίζονταν σε μεγάλο βαθμό στις κλιματικές αλλαγές και στους κύκλους της φύσης. Οι άνθρωποι περίμεναν την έλευση κρίσεων και ως πιο συνετοί από τους σημερινούς αποθήκευαν τις περιόδους της ευημερίας, τα απολύτως χρειώδη για τις ημέρες της «ξηρασίας».

Ούτε οι χρεοκοπίες επιχειρήσεων, ατόμων και κρατών, είναι εκτός της φυσικής επιλογής. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, 68 κράτη στον πλανήτη πέρασαν από τα στενά της κρίσης και χρεοκόπησαν. Αυτό όμως δεν ήταν καταστροφή ούτε μόνιμη μη αναστρέψιμη κατάσταση. Αντίθετα στις περισσότερες περιπτώσεις οι κρίσεις έδωσαν μεγαλύτερη ορμή στις αναπτυξιακές φάσεις που ακολούθησαν. Ακόμα και πλούσια κράτη όπως η Βρετανία ή οι ΗΠΑ, περνούν από κρίσεις εκκαθαρίζοντας το παραγωγικό τους δυναμικό, αλλά και εύρωστες εταιρίες όπως η IBM, ένιωσαν την ανατριχίλα της κρίσης αλλά την αντιμετώπισαν ως ευκαιρία δυναμικής ανασύνταξης. Τα τελευταία δε 150 χρόνια όλα σχεδόν τα κράτη του κόσμου, μηδενός εξαιρουμένου, αντιμετώπισαν μικρής ή μεγάλης έκτασης και έντασης κρίσεων.   

Σε ένα κόσμο που συνεχώς ενσωματώνει δυναμικές που καταργούν τα οικονομικά σύνορα, καθίσταται ευκολότερο να συνδυαστούν σταθμισμένες μεταβλητές με αστάθμητες, τυχαίες παράμετρες με προκαθορισμένες, προβλέψιμες με απρόβλεπτες. Ο οικονομικός χώρος γίνεται πιο στοχαστικός, με τη πιθανοκρατική έννοια και επομένως σε μεγάλο βαθμό μη ντετερμινιστικός και κυρίως μη γραμμικός. Από την άλλη πλευρά η επιστήμη δεν είναι ακόμα έτοιμη να προβλέψει και να αντιμετωπίσει με μοντέλα πιθανοτήτων τον αυξανόμενο χώρο των τυχαίων «συμβάντων». Για παράδειγμα ένας τυφώνας στο κόλπο του Μεξικού πλήττει τις πετρελαιοπηγές και μειώνοντας τη παραγωγή αυξάνει τις διεθνείς τιμές πετρελαίου. Με τη σειρά τους αυτές πλήττουν τις καταναλώτριες χώρες υγρών καυσίμων, όπως η Αργεντινή, που βλέπουν να μειώνεται η παραγωγή και να απειλούνται από ύφεση. Ή ένα τσουνάμι όπως αυτό στη Φουκοσίμα που ακυρώνει ολόκληρο το κλάδο της πυρηνικής ενέργειας. Ή η εμφάνιση ενός κακού ηγέτη, όπως ο Γιέλτσιν, που απερίσκεπτα επιλέγει τις αντίθετες πολιτικές από τις ενδεικνυόμενες. Ή μια αγροτική εξέγερση στη Τσιάπα του Μεξικού που πυροδοτεί καταστάσεις εκδήλωσης «κρίσης εμπιστοσύνης».

Οι κρίσεις όπως και οι μεγεθύνσεις των οικονομικών συστημάτων, είναι παλινδρομικά φαινόμενα, που λαμβάνουν χώρα με απολύτως φυσικό τρόπο, αργά ή και γρήγορα, όπως οι εποχιακές εναλλαγές της φύσης. Αυτό αποτελεί συστατικό στοιχείο του καπιταλισμού και αφού δεν υπάρχει κάποιο άλλο σύστημα οικονομικής οργάνωσης που να αποδεικνύει την ανωτερότητα του ιστορικά, θα πρέπει οι άνθρωποι να συμφιλιωθούμε με τη περιοδικότητα των φάσεων του.

Ασφαλώς και δεν είναι οι λαοί που ευθύνονται για τις κρίσεις του συστήματος. Ούτε και οι μικρές ανοικτές οικονομίες που πλέουν σε νερά με βαθιές δύνες συνδυασμών τυχαιότητας. Πόσο εύκολο είναι να πλοηγήσουν οι χώρες το σκάφος τους αποφεύγοντας τες ή πόσο τυχερές θα πρέπει να είναι όταν διαθέτουν άριστους ηγέτες; Γι’ αυτό καμία χώρα δεν ξέρει, μεγάλη ή μικρή, στο κόσμο που ζούμε, πότε θα βρεθεί στο χείλος της δύνης ή πότε θα πέσει στο μαύρο βάθος της. Και αν αυτό συνιστά τη κακή πλευρά του συστήματος τη καλή τη συνιστά το γεγονός της μεγάλης αλληλεξάρτησης του. Λόγω αυτής της αλληλεξάρτησης όταν μια χώρα πέφτει στη κρίση, οι εξαρτώμενες απ’ αυτή με τον ένα ή άλλο τρόπο, σπεύδουν να τη βοηθήσουν, προκειμένου να αποφύγουν τη μετακύληση πάνω τους.

Ιστορικά οι περίοδες των κρίσεων ή των διακυμάνσεων όπως λέγονται, κρατούν λιγότερο χρόνο από τις περιόδους ανάπτυξης αν και είναι περισσότερες. Με άλλα λόγια οι αγορές φουσκώνουν αργότερα από ό,τι χρειάζεται για να ξεφουσκώσουν. Αυτό σημαίνει πως η τρέχουσα κρίση στην Ελλάδα που έχει λάβει παγκόσμιες διαστάσεις, εκδηλώθηκε μετά από μια περίοδο 35 χρόνων μεγέθυνσης και το τελευταίο στάδιο της υπερθέρμανσης διήρκησε πέντε χρόνια και μετά το 2004. Απ’ αυτό μπορούμε να αναχθούμε στο συμπέρασμα πως και η φάση της αποθέρμανσης στη χειρότερη περίπτωση θα πάρει τον ίσο ανάλογο χρόνο.

Στην ενότητα αυτή των άρθρων θα ερευνάμε τη θεωρητική τυπολογία των διεθνών κρίσεων και τις εμπειρικές επιπτώσεις που συνεπάγονται στις οικονομικές και κοινωνικές δομές των χωρών που τις υφίστανται.

Dedicated Cloud Hosting for your business with Joomla ready to go. Launch your online home with CloudAccess.net.