ΓΙΑΤΙ ΧΑΝΕΙ ΑΞΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩ                             

Το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα περνάει δύσκολες ώρες. Η αξία του έναντι του αμερικανικού δολαρίου έχει φθάσει εκεί που ήταν το 2002, δηλαδή λίγο μόνο μετά την καθιέρωση του.

Τι ακριβώς συμβαίνει; Πως μπορεί να εκτιμηθεί το φαινόμενο, πως να αναλυθεί και αν επιτρέπεται να είμαστε αισιόδοξοι για μία αναστροφή.

Οι ισοτιμίες των νομισμάτων εξαρτώνται από την αποτελεσματικότητα των οικονομιών που εκπροσωπούν, της πολιτικής σταθερότητας των χωρών και ακόμα και της ικανότητας των σχετικών πληθυσμών να ασκήσουν θετική δράση για την αντιμετώπιση αρνητικών καταστάσεων. Φυσικά υπάρχουν και άλλοι πιο συγκυριακοί παράγοντες, οικονομικής φύσεως κυρίως, που προσδιορίζουν την συναλλαγματική αξία ενός νομίσματος. Ας πούμε τα μηνιαία ποσοστά ανεργίας ή των πλεονασμάτων/ ελλειμάτων των εμπορικών ισοζυγίων, κλπ.

Κάθε κεντρική τράπεζα εφαρμόζει μία συγκεκριμένη πολιτική για την σταθερότητα του νομίσματος της. Η πολιτική αυτή εξαρτάται από πολλούς παράγοντες μεταξύ των οποίων και η σημασιολογική προτεραιότητα που δίδει η ηγεσία της στον πληθωρισμό ή στην ανάπτυξη.

Η αμερικανική ομοσπονδιακή τράπεζα φαίνεται πως αντιλαμβάνεται διαφορετικά την τρέχουσα συγκυρία από ό,τι η Ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα. Αυτό σε ένα βαθμό είναι λογικό γιατί το αμερικανικό δολάριο ασκεί παγκόσμια ηγεμονία ως αποθεματικό νόμισμα ενώ το ευρώ όχι.

Ο αμερικανός κεντρικός τραπεζίτης Τζερόμ Πάουελ έχει επιδοθεί στην αύξηση των επιτοκίων κατά 75 μονάδες βάσης το τελευταίο χρόνο και προτίθεται να τα αυξήσει περισσότερο (180 μ.β) τους επόμενους μήνες. Αντίθετα η Λαγκάρντ δεν δίδει μεγάλη σημασία στην αύξηση των επιτοκίων γιατί ενώ εν μέρει η αύξηση αυτή μπορεί να αντιμετωπίσει τον υψηλό πληθωρισμό ενδεχομένως από την άλλη να εισάγει την ευρωπαϊκή οικονομία σε μία παρατεταμένη περίοδο ύφεσης. Συνεπώς το δίλημμα είναι πληθωρισμός ή ύφεση. Και στις δύο περιπτώσεις, στις ΗΠΑ ή στην Ε. Ένωση, η αύξηση των επιτοκίων, ο πληθωρισμός και η ύφεση είναι καταστάσεις που σημασιολογούνται διαφορετικά από τις ηγεσίες τους.

Η κεντρική διαφορά είναι η εξής: η οικονομία της ευρωπαϊκής ένωσης βρίσκεται πιο εκτεθειμένη στη διεθνή αγορά, δεδομένων των μεγάλων εξαγωγών της από την αμερικανική. Η μείωση της ισοτιμίας του νομίσματος της θα αυξήσει τις εξαγωγές διατηρώντας τα εξαγωγικά της προνόμια ενώ η αύξηση της αξίας του αμερικανικού δολαρίου μέσω των επιτοκίων θα δράσει έτσι ώστε να προκαλέσει μεγαλύτερες εισροές κεφαλαίων στις ΗΠΑ. Κεφάλαια από την Ευρώπη οδεύουν προς τις αμερικανικές κεφαλαιαγορές με αποτέλεσμα την μείωση της αξίας του ευρώ. Αυτό όμως δημιουργεί ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που όμως αντιμετωπίζονται από τα εμπορικά πλεονάσματα.

Το παιχνίδι θα τελειώσει όταν λήξει η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Συνέπεια της ενεργειακής διαταραχής είναι ο πληθωρισμός στην Ευρώπη και όχι ενδημικό οργανικό φαινόμενο της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Αυτός είναι και ο λόγος που η Λαγκάρντ δεν θέλει να προκαλέσει ύφεση με μία αύξηση των επιτοκίων που θα αυξήσει το κόστος του επενδυτικού κεφαλαίου και ενδεχομένως να διακόψει πολλά επενδυτικά προγράμματα των κρατών μελών. Αντίθετα ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ δεν επηρεάζεται από τον πόλεμο αλλά ενδημεί ως φαινόμενο εντός της οικονομίας. Ως εκ τούτου η εφαρμογή του κανόνα Taylor διαφέρει ως προς την εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής από τις δύο κεντρικές τράπεζες.

Η αύξηση των επιτοκίων της αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας ενισχύει την αξία του δολαρίου γεγονός που βοηθάει στην αντιμετώπιση του πληθωρισμού χωρίς να προκαλεί ύφεση λόγω της εισροής κεφαλαίων από την Ευρώπη ενώ η αντιμετώπιση του πληθωρισμού στην Ευρώπη μόνο με την διακοπή του πολέμου μπορεί να αντιμετωπιστεί. Διαφορετικά το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού θα απειλεί τις ευρωπαϊκές οικονομίες όπως και το αυξανόμενο χρέος θα συγκρατεί τους ρυθμούς ανάπτυξης των οικονομιών.

                                        Η ΑΦΡΙΚΗ ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Διεθνώς τα φαινομενικά δεδομένα σχηματίζουν τάση μεγάλων αλλαγών. Η διαίρεση της κοινωνίας των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, η αμφισβήτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά το Brexit, ο αφανισμός της Συρίας, οι αναταραχές στη Μέση Ανατολή, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ενεργειακή κρίση και η κρίση των πρώτων υλών και το σημαντικότερο όλων η ενίσχυση της Κίνας στη διεθνή οικονομία και πολιτική σκηνή είναι εξελίξεις ομού που δύνανται να μεταβάλλουν τη σταθερότητα των αξόνων ισορροπίας στις διεθνείς σχέσεις. Δεν έχει ακόμα μεταβληθεί τίποτα θα έλεγα αλλά έχουν αρχίσει να συγκεντρώνονται προϋποθέσεις μεταβολών που κανείς όμως ακόμα δεν μπορεί να ισχυριστεί με βεβαιότητα ότι ο κόσμος παίρνει διαφορετικό σχήμα ως προς τις κατανομές του πλούτου και των γεωπολιτικών συμμαχιών.

Από το σημείο αυτό του χρόνου με την ενεργειακή κρίση σε έξαρση λόγω του πολέμου της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, μπορούμε να υποθέσουμε τρία σενάρια εξελίξεων. Το πρώτο είναι αυτό που έχει ήπιες εξελίξεις στις διεθνείς ισορροπίες και αφορά στην αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τα εδάφη της Ουκρανίας εκτός από την περιοχή του Ντομπάς – Ντονιέσχ, περιοχή που θα προσαρτηθεί σταδιακά στη ρωσική επικράτεια. Αυτό το σενάριο δεν θα δημιουργήσει αλλαγή των διεθνών ισορροπιών.

Το δεύτερο σενάριο είναι αυτό που αναφέρεται στην επέκταση του ρωσικού πολέμου και σε άλλες περιοχές της Ουκρανίας και της Μολδαβίας με στόχο τη δημιουργία της Νέας Νότιας Ρωσίας με ακαριαίες συνέπειες στις γεωπολιτικές ισορροπίες διεθνώς. Πρώτον θα προκαλέσει ενίσχυση του ΝΑΤΟ με την συμμετοχή της Φιλανδίας και Σουηδίας και δεύτερο επειδή η Ρωσία δεν έχει την οικονομική δύναμη διεξαγωγής ενός τέτοιου πολέμου θα υποταχθεί ολοκληρωτικά στη Κίνα αρκεί αυτή η τελευταία να δώσει την συγκατάθεση της. Το ενδεχόμενο η Κίνα να εναντιωθεί σε μία τέτοια περίπτωση λόγω των ισχυρών συμφερόντων που έχει με το δυτικό κόσμο είναι σενάριο υψηλών πιθανοτήτων.

         Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗ ΜΕ ΣΟΒΑΡΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ

Πόσο πιθανό είναι το φαινόμενο της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης να γνωρίσει την μεγαλύτερη απειλή από τότε που σχηματίσθηκε; Πόσο πιθανό είναι να επικρατήσουν οι δυνάμεις της εσωστρέφειας και της εθνικής περιχαράκωσης;

Η έναρξη της τρίτης δεκαετίας του 21^ου πρώτου αιώνα φέρνει καθώς φαίνεται μεγάλες προκλήσεις που δύνανται να υπονομεύσουν την υφιστάμενη παγκόσμια ισορροπία.

Μετά τον επανακαθορισμό των δυνάμεων που ακολούθησε κατά την κρίση του 2008, φάνηκε πως η δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας είναι μεγαλύτερη από τους παράγοντες που προκαλούν κρίσεις. Τουλάχιστον έτσι φάνηκε γιατί για τα δέκα χρόνια που ακολούθησαν οι οικονομικές ισορροπίες έστω και εύθραυστες επανάφεραν τις καταγεγραμμένες αναπτυξιακές τάσεις σε κάθε περιφερειακό πόλο. Στην Β. Αμερική η αποκατάσταση μετά την μικρή εκκαθάριση των αγορών της πίστης και των κατοικιών έδωσε ενίσχυση στα αναπτυξιακά κύματα βελτιώνοντας και την δυναμική, στην Ε. Ένωση η κρίση του χρέους αντιμετωπίστηκε θετικά σε γενικές γραμμές δημιουργώντας επιπλέον προσδοκίες για την προώθηση του προγράμματος της πολιτικής ενοποίησης και στην Κίνα τα μεγάλα κύματα ανάπτυξης έγιναν ακόμα μεγαλύτερα.

Σήμερα όμως η δυναμική αυτή αναχαιτίζεται δραματικά. Ένας αναπάντεχος συνδυασμός πολλών απειλητικών παραγόντων εμφανίστηκε ξαφνικά και έθεσε σε τροχιά επικίνδυνων ελιγμών τις προσαρμοστικές πολιτικές των μεγάλων δυνάμεων. Παρατεταμένη Πανδημία παγκόσμιων διαστάσεων, ξέσπασμα πολέμου σχετικά μεγάλων κρατικών δυνάμεων σε ευρωπαϊκό έδαφος και ένα ξεχασμένο παλιό σκιάχτρο αυτό του στασιμοπληθωρισμού απειλεί να εμφανισθεί. Η πλήρης δραστηριοποίηση του συνδυασμού αυτού παράγει αισθήματα απόγνωσης γιατί εμφανίζεται με εκρήξεις όχι μόνο βομβών αλλά και τιμών των ενεργειακών προϊόντων, των πρώτων υλών και των βασικών και αναγκαίων για την καθημερινότητα αγαθών.

                 Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

Φαίνεται πως υπάρχουν δυνάμεις που βρίσκονται πάνω από τις δυνατότητες ελέγχου και των κυβερνήσεων και των κοινωνιών. Δυνάμεις που κανείς από τους δρώντες δεν ήθελε να υπάρξουν ούτε και να σχηματοποιηθούν. Πέρα δηλαδή από κάθε θέληση και κάθε σκοπό. Οι δυνάμεις αυτές συνθέτουν τον υπερβατολογικό χώρο, για να δανειστώ ένα όρο από τον Κάντ.

Εύλογο είναι να αναρωτηθεί κάποιος «πως τότε δημιουργούνται αυτές οι δυνάμεις;». Αυτές οι δυνάμεις κατά τη γνώμη μου, σχηματίζονται ως φαινόμενο του υπέρ πολλαπλασιασμού των ατομικών βουλήσεων/ αποφάσεων. Το πεδίο είναι πλανητικό και έως ένα ορισμένο σημείο η ένσκοπη βούληση για την επίτευξη ενός έργου είναι αποτελεσματική. Μετά όμως από ένα οριακό σημείο τη λεγόμενη πεπλατυσμένη γραμμή ή κατώφλι, η επανάληψη προκαλεί κατά ένα μεταφυσικό τρόπο συνέπειες που κανείς δεν ήθελε ή δεν επιδίωκε. Το αντίθετο θα έλεγα. Δημιουργείται ένας βρόχος αρνητικής ανάδρασης. 

Αυτά τα αποτελέσματα αυτονομούνται από τους δημιουργούς τους και ορίζουν αρνητικά ή και ενίοτε θετικά τις εξελίξεις του συνόλου. Επεξηγώντας περεταίρω θα τολμήσω να πω ότι οι δυνάμεις αυτές δημιουργούνται από τις αντινομίες του Λόγου, εννοώντας, των κακών εκτιμήσεων του ανθρώπινου μυαλού δηλαδή της γνωστικής του ικανότητας που αν δεν ελεγχθεί αυτό κριτικά οδηγεί σε ζημιογόνους εκτροχιασμούς.