ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ ΚΡΙΣΕΩΝ   

                           ( πρωτοδημοσιεύθηκε στο Capital.gr) 

Το οικονομικό σύστημα έχει λάβει παγκόσμιες διαστάσεις. Αυτό είναι γνωστό εδώ και καιρό. Οι εθνικές οικονομίες έχουν ένα αρκετά μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων τους που εξαρτάται από τις εθνικές οικονομίες άλλων χωρών. Αυτή η πραγματικότητα δεν σχετίζεται μόνο με το παγκόσμιο εμπόριο αλλά και με τις διαδικασίες παραγωγής εμπορευμάτων. Το σύνθετο πλέγμα των εξαρτήσεων που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία πενήντα χρόνια κάνει την κατάσταση των διευθετήσεων ακόμα πιο πολύπλοκη. Το παγκόσμιο πεδίο εντός του οποίου έχουν ορισθεί οι θετικοί αλλά και οι αρνητικοί παράγοντες των εξελίξεων δεν είναι εύκολο να διευθετηθεί από ένα μόνο κράτος ή έστω μία ομάδα κρατών. Η έλλειψη παγκόσμιου θεσμικού βραχίονα με αξιοπιστία και εμπειρία που θα παρεμβαίνει εκεί όπου εντοπίζονται κρίσεις και ανισορροπίες των οικονομικών δυνάμεων κάνει ακόμα πιο δύσκολη την πραγματικότητα των οικονομικών συναλλαγών και των  παραγωγικών δραστηριοτήτων. Πολλές φορές οι αιτίες των εκτροπών και παρεκτροπών στο καθολικό επίπεδο βρίσκονται στις επιτυχίες που σημειώνονται στο μερικό επίπεδο από τις μεγάλες ή και μεσαίες πολυεθνικές εταιρίες.  Δηλαδή μία δυναμική ισορροπία στο επί μέρους επίπεδο μπορεί να οδηγήσει σε ευρεία ανισορροπία στο γενικό επίπεδο. Με άλλα λόγια ο μερικός ορθολογισμός οδηγεί σήμερα, σε αντίθεση με ό,τι εισήγαγε ο Άνταμ Σμίθ, στο γενικό ανορθολογισμό. Είναι δύσκολο να επιτευχθούν συνθήκες γενικής ισορροπίας των οικονομικών δυνάμεων ακόμα και όταν πρόκειται για τον εθνικό χώρο πόσο μάλλον για τον παγκόσμιο. Αυτό αποτελεί μία από τις βασικότερες αντινομίες του διεθνούς συστήματος.

ΧΩΡΙΣ ΠΥΞΙΔΑ 

   Το περιβάλλον στη πόλη αυτό το απόγευμα έσταζε υγρασία. Μια παράξενη καταχνιά κάθισε στη ψυχή του σαν προμήνυμα κακών ειδήσεων. Κατέβαινε τη μεγάλη κεντρική λεωφόρο αλλά ένας κόμπος ανέβαινε στο λαιμό του.

Ήξερε ότι αυτή η ασφυξία που ένιωθε προέρχονταν από ό,τι είχε ακούσει λίγο πριν στην μεγάλη αίθουσα των σεμιναρίων. Ομιλητές ήταν εκπρόσωποι κομμάτων και καθηγητές ελληνικών πανεπιστημίων, μέλη τρόπον τινά της κυβερνώσας ελίτ, που αποπειράθηκαν να φωτίσουν το θέμα της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη και πιο πολύ στην Ελλάδα. Το ακροατήριο μεγάλο, ανήσυχο και απειλητικό.

 Κοίταζε μπροστά προσπαθώντας να βρει μία γραμμή προοπτικής στον ορίζοντα έστω και αμυδρή έστω και διακεκομμένη αλλά μάταια. Όλα ήταν μουντά, σκούρα γκρίζα και αδιάφανα. Αυτά που άκουσε από τους «ειδικούς» ήταν παρανοϊκά, ήταν ιδεοληπτικά.

                         Οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας

Η κρίση που μαστίζει την ελληνική οικονομία δεν ξεκίνησε από τότε που εισήλθε στην επιστασία και τον αυστηρό έλεγχο των ευρωπαϊκών μνημονίων. Η έκταση και το βάθος της κρίσης άρχισαν να παίρνουν τις διαστάσεις που έχουν σήμερα από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, τότε δηλαδή που οι ευρωπαϊκές διεργασίες για την ενιαία αγορά και το ενιαίο νόμισμα έθεσαν τους κανόνες συμμετοχής των υποψήφιων χωρών. Η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να ακολουθήσει τις αναπτυγμένες χώρες στην ιστορική οικονομική τομή και στην ευρωπαϊκή νομισματική ολοκλήρωση που είχαν θεσπίσει. Οι λόγοι είναι πολλοί αλλά οι κυριότεροι προδήλως ήταν και είναι αυτοί που έχουν σχέση με το παραγωγικό δίκτυο της χώρας. Τα μεγάλα ελλείμματα στο εξωτερικό ισοζύγιο δηλαδή των σχέσεων του οικονομικού συνόλου με την διεθνή οικονομία και ειδικά με τις χώρες εκείνες που εξαντλεί το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών του συναλλαγών, αλλά και τα εσωτερικά ελλείμματα μιας δημόσιας οικονομίας που είχε μετατραπεί σε μαύρη τρύπα της οικονομίας, αυτά τα προβλήματα παρά το ότι είχαν μερικώς και τεχνητώς διευθετηθεί πρόσκαιρα προκειμένου η χώρα να ενταχθεί στην ευρωζώνη, οξύνονταν όλο και περισσότερο και αποτέλεσαν τους βασικούς παράγοντες της μεγάλης καταστροφικής περιπέτειας για τους Έλληνες.

Τα εξωτερικά ελλείμματα ερμηνεύονται από το γεγονός ότι η ελληνική παραγωγή έχανε συνεχώς έδαφος ανταγωνιστικότητας στο διεθνή χώρο μειώνοντας όχι μόνο ποιοτικά αλλά και ποσοτικά τον όγκο των εξαγωγών της. Τα δε εσωτερικά ελλείμματα αυτά δηλαδή που αποκαλούνται δημοσιονομικές τρύπες, απεικονίζουν την κατασπατάληση των δημοσίων δαπανών και την υστέρηση των εσόδων που οφείλονται σε παραοικονομικές συμπεριφορές.

Κατά τη δεκαετία του 2000 τα πράγματα επιδεινώθηκαν. Η μείωση της ποιότητας και ποσότητας της παραγωγής είχε ως αποτέλεσμα την διάσπαση των δικτύων εισροών / εκροών ανάμεσα στους βιομηχανικούς κλάδους αλλά και ανάμεσα στους οικονομικούς τομείς. Οι ασυνέχειες αυτές έκαναν να εκτροχιασθεί το έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών το οποίο για πρώτη φορά μεταπολιτευτικά έφθασε σε τόσο υψηλά επίπεδα. Το δημόσιο χρέος ήταν επόμενο ότι θα ξέφευγε από κάθε έλεγχο.

                              ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ;

Η διεθνής αγορά ενεργειακών προϊόντων εμφανίζει τέτοια συνθετότητα που είναι δύσκολο να τη συναντήσει κανείς σε οποιαδήποτε άλλη αγορά.

Αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί τα προϊόντα αυτά δεσμεύουν μεγάλους πόρους παγκοσμίως και στο τομέα της παραγωγής και στο τομέα της κατανάλωσης.

Οι τιμές τους εμφανίζουν μεγάλες διακυμάνσεις οι οποίες όσο και αν επιχειρούν οι εμπλεκόμενοι φορείς να ελέγξουν τους παράγοντες που τις τροφοδοτούν αυτό δεν γίνεται πάντα εφικτό. Και αυτό συμβαίνει γιατί πολλοί από τους παράγοντες αυτούς είναι δύσκολα προγνώσιμοι και προβλέψιμοι όπως για παράδειγμα οι φυσικές καταστροφές ή το ξέσπασμα πολέμων. 

Πρόσφατα οι εξελίξεις στο τομέα του διεθνούς πετρελαίου έχουν προξενήσει το ενδιαφέρον πολλών αναλυτών και κυβερνήσεων. Και τούτο γιατί το πετρέλαιο βρίσκεται πίσω από κάθε μεγάλη αναταραχή στον πολιτικό ή οικονομικό στίβο τα τελευταία τουλάχιστον εκατό χρόνια. Οι άνθρωποι είναι συνδεδεμένοι με πολλούς τρόπους όσο φτωχοί ή πλούσιοι και αν είναι τόσο ως προς την εξυπηρέτηση των βασικών αναγκών τους όσο και των μη βασικών δηλαδή των περιτών. 

Οι χώρες που παράγουν πετρέλαιο είναι 48 από τις οποίες οι μεγάλοι παίκτες δεν είναι ούτε οι μισές. Για παράδειγμα η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία και οι ΗΠΑ είναι χώρες που παράγουν πάνω από έντεκα εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Ο ΟΠΕΚ ως οργανισμός προσφέρει στην παγκόσμια παραγωγή κοντά στο 40% της συνολικής. Υπάρχουν επίσης χώρες όπως είναι το Ιράν που ενώ είναι σημαντική δύναμη στο τομέα της παραγωγής πετρελαίου ωστόσο αναγκάζεται να εισάγει αρκετά μεγάλες ποσότητες για να καλύψει τις εσωτερικές του ανάγκες.