humanact.gr

The Greek Problem

E-mail Εκτύπωση PDF
Ευρετήριο Άρθρου
The Greek Problem
The Greek Problem
Όλες οι Σελίδες

The Greek Problem

(το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε το Νοέμβριο του 2009)

Το ελληνικό πρόβλημα με την οικονομία δεν είναι νέο. Ούτε παλιό. Είναι βασικό συστατικό της εθνικής και κοινωνικής ταυτότητας. Έχει μάλιστα πολλές διαστάσεις και πλούσιες πτυχές και για αυτό προσεγγίζεται από πολλά σημεία. Υπήρχε πάντα και ενδεχομένως να υπάρχει και στο μέλλον, αν δεν ληφθούν βασικά διαρθρωτικά και μακροχρόνια μέτρα μετασχηματισμών. Τα μέτρα αυτά δεν θα αφορούν μόνο στην οικονομία αλλά σ' ολόκληρη την ελληνική κοινωνία και στις αγκυλωμένες δομές της. Κατά συνέπεια δεν πάσχει μόνο η ελληνική οικονομία αλλά ολόκληρο το θεσμικό δίκτυο της κοινωνίας, οι κύριες και δευτερεύουσες κλίμακες των αξιών, η κρατική διάθρωση, καθώς και η ποιότητα του συνολικού παραγωγικού δυναμικού. Στα πολλά χρόνια που πέρασαν μέσα από τις δεκαετίες, οι μελετητές, Έλληνες και ξένοι, επιστήμονες, έχουν αναλύσει, δημοσιεύσει και συζητήσει το μοντέλο της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας και το έχουν κατατάξει στις περιφερειακές τροχιές του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Εκεί ανήκουν όσα κράτη δεν είναι τόσο αποδοτικά όσο τα κεντρικό ευρωπαϊκά, δεν διαθέτουν ευέλικτες δομές προσαρμογής, δεν διαθέτουν υψηλής ποιότητας ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, δεν κατέχουν πλούσια πολιτισμική παράδοση επιχειρηματικής δράσης, δεν διαθέτουν τους κατάλληλους παραγωγικούς συντελεστές ούτε μεγάλα αποθέματα κεφαλαίου, και ο εξωτερικός τομέας των οικονομιών τους είναι πάντα ελλειμματικός λόγω της μικρής ικανότητας ανταγωνισμού. Οι σχέσεις τους με τα μητροπολιτικά κράτη του καπιταλισμού δεν μπορούν να βελτιωθούν διότι αυτά τα πρώτα είναι ασφαλώς ισχυρότερα και ικανότερα να επιβάλλουν τους όρους τους. Έτσι ο ισχύον καταμερισμός εργασίας είναι μάλλον παγιωμένος και το αιτιακό σωρευτικό αποτέλεσμα αναπαράγεται. Αυτό σημαίνει πως οι περιφέρειες του ενιαίου συστήματος θα απομακρύνονται συνεχώς από το κέντρο, αντί να συγκλίνουν. Η θεωρία αυτή δεν είναι νέα, έστω και αν με την αναδιατύπωση της, την αναπαλαίωση της, κατάφερε να κερδίσει το Νόμπελ Οικονομικών, ο Π. Κρούγκμαν. Έχει καταγραφεί από τη δεκαετία του '50 και εκείνο που φαίνεται να είναι περισσότερο εφικτό είναι να αναμορφωθεί το σύστημα με τέτοιο τρόπο ώστε να ενεργοποιηθούν οι τάσεις προς την αντίστροφη κατεύθυνση. Δηλαδή οι περιφέρειες να πλησιάζουν το κέντρο τους δημιουργώντας νέες περιφέρειες οι οποίες και αυτές θα συγκλίνουν προς το νέο κέντρο, κ.ο.κ. πυροδοτώντας μια διαδικασία διάχυσης της ευημερίας παγκοσμίως και όχι υπέρ συγκέντρωσης. Αυτό μπορεί να συντελεστεί μόνο με τη μεταφορά πόρων από το κέντρο προς την περιφέρεια και όχι το αντίθετο, όπως συμβαίνει σήμερα. Με πολιτικούς όρους, κάτι τέτοιο μπορεί να εκφρασθεί από τις πολιτικές των συντηρητικών και των σοσιαλδημοκρατών -προοδευτικών δυνάμεων με διαφορετικό όμως τρόπο. Οι μέν πρώτοι πιστεύουν πως η μεταφορά πόρων από τις περιφέρειες προς το κέντρο συνιστά αναπτυξιακή πολιτική ενώ οι δεύτεροι θεωρούν πως το αντίθετο είναι δίκαιο, ηθικό, και μακροπρόθεσμα εκείνο που διασώζει το σύστημα. Οι μέν βλέπουν και αναλύουν το σύστημα με βραχυπρόθεσμους όρους, οι δε το προσεγγίζουν με μακροπρόθεσμους όρους διατήρησης. Αν επεκτεθούμε, εισάγοντας και παράμετρες πολιτικής φιλοσοφίας, θα δούμε πως οι νεοσυντηρητικοί θεωρούν πως η οικονομία είναι αυτή που διαρθρώνει και τις δομές της κοινωνίας ενώ αντίθετα οι δεύτεροι πως η οικονομία συνιστά ένα ένθετο πεδίο εντός της κοινωνίας από την οποία και διαρθρρώνεται. Αν ακολουθήσουμε αυτό το δρόμο, βλέπουμε πως το "ελληνικό πρόβλημα" είναι πολύ πιο σύνθετο από μια απλή τεχνική ανάλυση η οποία αναζητά τρόπους αντιμετώπισης των "δίδυμων ελλειμμάτων." Στη δυναμική της αλληλεξάρτησης, όταν οι χώρες που βρίσκονται στις τροχιές του συστήματος αντιμετωπίζουν προβλήματα, δημοσιονομικής ή αναπτυξιακής φύσεως, είναι βέβαιο πως, αργά ή γρήγορα, προβλήματα, όμοιας ή παρεμφερούς φύσεως, θα κληθούν να αντιμετωπίσουν και οι χώρες που βρίσκονται στον πυρήνα του συστήματος. Συνεπώς, οι επιζητούμενες λύσεις των προβλημάτων, οφείλουν να έχουν καθολικό χαρακτήρα, να είναι δηλαδή συστημικές. Αυτό σημαίνει πως δεν είναι μόνο η Ελλάδα που αντιμετωπίζει πρόβλημα αλλά ολόκληρο το σύστημα της Ευρωπαϊκής οικονομικής δομής και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται οι συνολικοί πόροι ανάμεσα στους συντελεστές παραγωγής αφ' ενός και ανάμεσα στα κράτη / μέλη αφ' εταίρου. Γιατί, για παράδειγμα, το Μάαστριχτ, δεν θεσπίζει ποινές επιτήρησης όταν οι κοινοτικοί πόροι που λαμβάνουν τα μέλη δεν επενδύονται σε αναπτυξιακούς παραγωγικούς τομείς, και μάλιστα εξαγωγικούς, αυξάνοντας και την απασχόληση αλλά το κάνει μόνο στη περίπτωση της υπερχρέωσης και του δημοσιονομικού εκτροχιασμού; Προφανώς γιατί τον παραγωγικά αναπτυξιακό ρόλο τον επιφυλλάσει για τον πυρήνα του συστήματος. Οι περιφέρειες οφείλουν να απορροφούν τις εκροές της παραγωγής των κεντρικών κρατών. Ο ρόλος τους είναι καταναλωτικός / ελλειμματικός και όχι παραγωγικός / εξαγωγικός και πλεονασματικός. Και προφανώς γιατί φοβάται τη πυροδότηση των πληθωριστικών πιέσεων και, τη συνεπεία αυτών, υποτίμηση της αξίας του ενιαίου νομίσματος. Η Ευρώπη είναι διχασμένη σε πλεονασματικές και ελλειμματικές στους εθνικούς τους λογαριασμούς, χώρες. Και όπως αποκαλύπτει η θεωρία και αποδεικνύει η εμπειρία, η παρούσα κρίση πλήττει πάνω απ' όλα και πρώτα, τις δεύτερες. Πρώτη στη σειρά ήταν η Ιρλανδία, τώρα ήρθε η σειρά της Ελλάδας, αύριο θα έρθει στο προσκήνιο η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία, κ.ο.κ. Φυσικά αυτό συνιστά μια πορεία αν όχι προς την κατάρρευση, σίγουρα προς τη περιφερειοποίηση της Ευρώπης, σε παγκόσμια κλίμακα. Η Ευρωπαϊκή οικονομία θα αναπαριστά μικρές ή μεγάλες κουκίδες, στις περιφερειακές τροχιές ενός συστήματος στο κέντρο του οποίου θα βρίσκονται οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Κίνας.
Ο μηχανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει κύριο προσανατολισμό τη νομισματική διαχείρηση. Ο,τιδήποτε, ενεργεία ή δυνάμει, μπορεί να πλήξει την αξία του νομίσματος οφείλει να το εξουδετερώνει. Υπό το βάρος όμως των σημερινών συνθηκών, τι θα μπορούσε να θεωρηθεί περισσότερο φυσικό για μια κυβέρνηση οποιουδήποτε ιδεολογικού φορτίου, από το να διατηρήσει ή και να αυξήσει την απασχόληση δημιουργώντας δημοσιονομικά ελλείμματα; Τι θα μπορούσε να θεωρηθεί πιο σπουδαίο από τη διατήρηση τουλάχιστον στα ίδια επίπεδα της αγοραστικής δύναμης των πολιτιών; Στο κάτω κάτω, δεν ήταν το ελληνικό οικονομικό σύστημα ο πρώτος υπαίτιος της εξελισσόμενης οικονομικής αναταραχής που τείνει να λάβει παγκόσμες διαστάσεις. Ούτε το Ιρλανδικό, ούτε το Λετονικό, ούτε το Ισπανικό.
Αν πραγματικά εννοεί αυτά που λέει η Ε. Επιτροπή περί συγκλίσεων των οικονομιών, τότε γιατί δεν λαμβάνει μέτρα παραγωγικής και δομικής σύγλισης των οικονομιών των κρατών / μελών; Γιατί δεν βοηθάει τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, με μελέτες, με τεχνογνωσία, με θέσπιση κινήτρων, με μεταφορά πόρων, κλπ, ώστε να κινητοποιήσουν και να εκσυγχρονίσουν τον παραγωγικό τους μηχανισμό σε μια πορεία πραγματικής και όχι δημοσιονομικής και νομισματικής σύγκλισης; Λοιπόν ας είναι λιγότερο απαιτητητική και ας δεχθεί η Ε.Επιτροπή, πως η σταδιακή προσαρμογή των παραγωγικών αποκλίσεων στους μέσους όρους, είναι πιο σταθερή και κοινωνικά δικαιότερη.
Ας επιστρέψουμε τώρα στο "Ελληνικό πρόβλημα". Αυτό το πρόβλημα δεν είναι ούτε δημοσιονομικό ούτε συγκυριακό, βραχυχρόνιο δύο ή τριών χρόνων. Είναι κατ' εξοχήν πρόβλημα κοινωνικής εμπιστοσύνης και κοινωνικού κεφαλαίου. Με άλλα λόγια, είναι πρόβλημα εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητας. Τα τελευταία δεκαπέντε - είκοσι χρόνια, η Ελλάδα έχει καταναλώσει ολόκληρο το απόθεμα τουκοινωνικού της κεφαλαίου. Δηλαδή, την αποδοτικότητα των οικονομικών και πολιτικών θεσμών, την επενδυτική επιχειρηματικότητα, την φιλεργατικότητα και το εργασιακό ήθος, την κοινωνική και ατομική εμπιστοσύνη, τον ορθολογισμό των αγορών, την ανάρτηση εθνικών στόχων και την ικανότητα συλλογικής δράσης. Η αποδόμηση του κοινωνικού κεφαλαίου, έφερε στην επιφάνεια στοιχεία όπως η επιχειρηματική κερδοσκοπία, η εργασιακή φιγοπονία, η αποφυγή ανάληψης δημιουργικών κινδύνων, ο ακραίος ατομικισμός, η επιδίωξη κερδοφόρας σχόλης, η κοινωνική και ατομική εμπάθεια προς κάθε επιτυχές, και η απόσυρση στη μεγάλη και ασφαλή κρατική αγκαλιά. Η κατάσταση αυτή έχει εξουθενώσει και το ίδιο το δυναμικό των ανθρωπίνων πόρων. Το εργασιακό και επιχειρηματικό δυναμικό, εκτός λίγων εξαιρέσεων, εμφανίζει χαμηλή πυκνότητα ποιότητας και παραγωγικής απόδοσης, αν συγκριθεί με τις απαιτήσεις της νέας παγκόσμιας διάρθρωσης. Το συνολικό ανθρώπινο δυναμικό στην Ελλάδα γνωρίζει και μπορεί να ανταπεξέλθει εργασιακά και επιχειρηματικά, μόνο στις απαιτήσεις παλιών και ώριμων οικονομικών δρασατηριοτήτων. Αλλά λόγω του αυξημένου διεθνούς ανταγωνισμού, η μη ανανέωση και αυτών των δεξιοτήτων, απειλεί να υποβαθμίσει ακόμη περισσότερο την ελληνική οικονομική απόδοση. Αν δεχθούμε αυτές τις εκτιμήσεις, είναι πολύ εύκολο να κατανοήσουμε τις μεγάλες στρεβλώσεις που εκδηλώνονται στο δημοσιονομικό πεδίο, στο πεδίο λειτουργίας των αγορών και στο σύστημα ασφάλισης.



Dedicated Cloud Hosting for your business with Joomla ready to go. Launch your online home with CloudAccess.net.