Η νομισματική πολιτική από την άλλη θα πρέπει να μετακινήσει την καμπύλη LM και πάλι προς τα δεξιά. Άρα θα πρέπει να είναι επεκτατική.  Στη νέα θέση το εισόδημα είναι υψηλότερο και το επιτόκιο χαμηλότερο. Η αύξηση της προσφοράς χρήματος όμως δημιουργεί παρενέργειες στο επίπεδο των τιμών οι οποίες απορροφούν την αύξηση του εισοδήματος. Επομένως οι κευνσιανοί είναι εραστές της δημοσιονομικής επέκτασης και αντίζηλοι της νομισματικής. Στην απέναντι όχθη βρίσκονται οι μονεταριστές οι οποίοι θεωρούν ότι οι κρατικές παρεμβάσεις βλάπτουν παρά ευνοούν την επανόρθωση των ανισορροπιών.

Το υπόδειγμα αυτό παίρνει υπ’ όψιν του και άλλες διαστάσεις η ανάλυση των οποίων δεν είναι του παρόντος, αλλά εκείνο που προσπαθεί να δώσει είναι ένα εργαλείο πολιτικής για την μείωση των μεγάλων κυκλικών οικονομικών διακυμάνσεων και όχι ένα μόνιμο εργαλείο άσκησης μακροοικονομικής πολιτικής.

Οι περισσότερες κυβερνήσεις μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το χρησιμοποιούσαν υπερβολικά και αποκλειστικά για κάθε περίοδο με αποτέλεσμα να εξασθενίσουν την ισχύ του έως τις αρχές της δεκαετίας του ’80 που εμφανίσθηκε η χρεωστική κρίση. Οι αντίπαλοι μονεταριστές επιτέθηκαν τότε με δριμύτητα και τουλάχιστον στην Ευρώπη άρχισαν να αποδομούν ό,τι είχε δημιουργηθεί για τριάντα και πλέον χρόνια.

Αλλά κατά τη γνώμη μου και το ένα και το άλλο είναι όχι μόνο ατελή και επιζήμια αλλά και αναχρονιστικά για την αντιμετώπιση των κρίσεων. Το μεν επεκτατικό δημοσιονομικό γιατί επιφέρει τεράστιο οικονομικό κόστος  στη λειτουργία του συστήματος το δε μονεταριστικό γιατί επιφέρει ανυπολόγιστο κοινωνικό κόστος στη λειτουργία ανθρώπινων σχέσεων.

Τις άλλες δύο αγορές, δηλαδή εκείνη της εργασίας και εκείνη των εξωτερικών οικονομικών σχέσεων τις ερμηνεύουν τα μοντέλα της καμπύλης Philips και του Fleming – Mundell – Marshall – Lerner, αντίστοιχα. Δεν θα αναλύσουμε εδώ τις αδυναμίες τους αλλά θα πούμε μόνο ότι το πρώτο συσχετίζει την ανεργία με τον πληθωρισμό αντίθετα ενώ τα δεύτερα την συναλλαγματική ισοτιμία με τον λογαριασμό του ισοζυγίου πληρωμών.

Όταν πρόκειται να αντιμετωπισθούν μεγάλες διακυμάνσεις στον οικονομικό κύκλο, οι κυβερνήσεις οφείλουν να γνωρίζουν με κάθε λεπτομέρεια τη λειτουργία των μοντέλων αυτών έστω και αν η ισχύς τους είναι αποδυναμωμένη. Ταυτόχρονα όμως οφείλουν να είναι ενήμερες και για τα μετακευνσιανά οικονομικά εργαλεία που οφείλουν να τα επινοήσουν οι ίδιες και να τα εφαρμόσουν στην χώρα τους. Η γενίκευση της μακροοικονομικής πολιτικής που επιχειρείται για την αντιμετώπιση της κρίσης στην περιφέρεια της Ευρώπης χαίρει άκρας αποτυχίας. Το τραγικό είναι πως πρόσφατα έχουμε ακούσει την κα. Laggard να αναφέρεται σε αυτόματους σταθεροποιητές για την ελληνική περίπτωση και ότι μάλιστα αυτοί συνελήφθησαν αδρανείς και νεκροί, ανίκανοι να εγγυηθούν την επιτυχία του επιλεγμένου προγράμματος.  Θεωρήθηκε δηλαδή ότι εντός των δομών της ελληνικής οικονομίας υπήρχαν αυτόματοι μηχανισμοί που θα κινητοποιούνταν έγκαιρα για την επανόρθωση της ισορροπίας μετατρέποντας τα αρνητικά πρόσημα σε θετικά. Τόσο πλήρης ήταν η γνώση της τρόϊκας για τα ελληνικά πράγματα. Βεβαίως το ίδιο καλά φαίνεται πως γνωρίζουν και τα σχετικά με τη Πορτογαλία ή την Ισπανία, γιατί πως αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί το φαινόμενο των «επεφυμιών» από το πλήθος των διαμαρτυρομένων τόσο συχνά;

Τα μετακευνσιανά οικονομικά είναι μία νέα θεωρητική και πολιτική προσέγγιση, η οποία προσπαθεί να αντιμετωπίσει και την κρίση στην συμβατική οικονομική θεωρία. Ουσιαστικά πρόκειται για μία σύνθεση των έγκυρων στοιχείων από την κευνσιανή, την νεοκλασική και μαρξιστική οικονομική θεωρία, η οποία σύνθεση ανοίγεται και σε μεταβλητές όπως ο συσχετισμός των κοινωνικών δυνάμεων, η θεσμική εκπροσώπηση, η σταθερότητα της πολιτικής τάξης και το κοινωνικό κεφάλαιο μιας χώρας, δηλαδή αναφέρεται στην ολική ικανότητα μιας κοινωνίας για παραγωγή αξιών. Υλικών, πνευματικών, ηθικών και πολιτιστικών.

Το αναφορικό υπόβαθρο αυτής της νέας οικονομικής θεωρίας  αναλύεται στο γεγονός ότι οι λήπτες των οικονομικών αποφάσεων δεν είναι  μονοσήμαντες οντότητες που σκέφτονται μόνο το βραχυπρόθεσμο ποσοστό του κέρδους αλλά λειτουργικοί θεσμοί όπου διασταυρώνονται εθνικοί, πολιτιστικοί, πολιτικοί, ψυχολογικοί και οικονομικοί παράγοντες.

Ιδιαίτερα σε περιόδους μεγάλων κρίσεων όπως αυτή που διέρχεται η ευρωπαϊκή περιφέρεια, η εφαρμογή των εργαλείων της συμβατικής οικονομικής θεωρίας των αυτόματων σταθεροποιητών, φαίνεται πως αγνοεί τις βασικότερες πλευρές των μετανεωτερικών κοινωνιών. Γιατί το διακύβευμα τώρα δεν είναι αποκλειστικά να αντιστρέψουμε τη φορά των οικονομικών δεικτών αλλά να διατηρήσουμε την κοινωνική ολότητα, την αποδοτική της λειτουργία και την εθνική ταυτότητα. Μπορεί κάλλιστα το ΑΕΠ να είναι μειωμένο, η ύφεση να είναι μεγάλη, αλλά η ηθική διανομή του πλούτου στα κοινωνικά μέρη, με κριτήριο τη διάσωση του όλου και όχι του μέρους των ισχυρών, να δημιουργήσει ένα απαράμιλλο αίσθημα δικαίου, το οποίο θα μετατραπεί στον ισχυρότερο ίσως συντελεστή παραγωγής για την ανάπτυξη. Διαφορετικά, αν δηλαδή συνεχίσει να εφαρμόζεται η πολιτική της συμβατικής θεωρίας, τότε μεγάλο μέρος του κοινωνικού συνόλου θα πεταχτεί στον αφανισμό, θεωρούμενο, περιττό, αχρείαστο, μη απασχολήσιμο οικονομικό βάρος. Ένα άλλο, ίσως το αξιότερο, θα εκπατριστεί στερώντας τη χώρα από πολύτιμους πόρους. Ε ναι, τότε είναι βέβαιο ότι η κρίση θα αντιμετωπιστεί και η οικονομία της κατανάλωσης θα αρχίσει να ανέρχεται αλλά η χώρα, (ες) θα έχει συρρικνωθεί, θα έχει συμπυκνωθεί, θα έχει μετατραπεί στη σκιά της. Και γιατί όχι σε δέλεαρ για πολλούς «θηρευτές».

Θ. Κουρματζής.

 Οικονομολόγος / Στατιστικός / Συγγραφέας.