Περί Εθνικού Σχεδίου και οικονομικής πολιτικής
Η κατάσταση από την οποία διέρχεται η χώρα και ειδκότερα η ελληνική οικονομία, δεν είναι ούτε νέα ούτε πρωτόγνωρη. Και άλλες φορές στην ιστορική μας διαδρομή περάσαμε από παρόμοια στενά και μάλλον πολύ χειρότερα και καταφέραμε να διέλθουμε νικηφόρα. Η περίοδος μετά τη κατοχή το 1945, για παράδειγμα, έφερε πολύ περισσότερη οδύνη από τη σημερινή και όμως η χώρα στάθηκε στα πόδια της σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα.
Το σημερινό πρόβλημα έχει δύο πλευρές. Την αντικειμενική και την υποκειμενική. Όταν πάμε να δούμε τις πτυχές της αντικειμενικής κατάστασης, ανακαλύπτουμε πραγματικά μεγάλες ρωγμές στη συνοχή τους αλλά με τη χρήση των κατάλληλων οικονομικών και πολιτικών εργαλείων, μπορούμε να εξασφαλίσουμε επιδιορθώσεις. Όταν όμως πάμε να δούμε την υποκειμενική πλευρά, τότε ανακαλύπτουμε, χάσματα κατανόησης και ερμηνείας της κρίσης, από τους ειδήμονες, που η αντιμετώπιση τους δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Πρώτα απ' όλα και μέχρι τώρα, ακούγαμε από τους πολιτικούς ιθύνοντες να διαπληκτίζονται εγωϊστικά για την εικόνα και τη ταυτότητα της κρίσης. Μερικοί θεωρούσαν ότι η κρίση οφείλεται στην έλλειψη ρευστότητας, μερικοί άλλοι ότι οφείλεται στη διαφθορά των πολιτικών, κάποιοι άλλοι ότι οφείλεται στα υψηλά επίπεδα των αμοιβών της εργασίας και οι περισσότεροι ότι την ευθύνη τη φέρει το αδηφάγο κράτος και το υπεράριθμο προσωπικό που το υπηρετεί.
Μου θυμίζει εκείνη την ιστορία όπου μια ομάδα τυφλών ήταν σκαρφαλωμένη πάνω σ' ένα ελέφαντα και ο κάθε ένας κρίνοντας από το μέρος του σώματος του ζώου στο οποίο καθόταν προσπαθούσε να καταλάβει περί τίνος πρόκειται.
Αυτός που καθόταν στη προβοσκίδα του, π.χ., έλεγε ότι είναι ένα μεγάλο σκουλίκι, εκείνος που βρισκόταν στη πλάτη ισχυρίζονταν ότι είναι μεγάλη σχεδία, και ούτω καθ' εξής. Δυστυχώς εξετάζοντας το μέρος δεν μπορούμε να αντιληθφούμε το όλον σε όχι λίγες περιπτώσεις. Χρειάζεται να γνωρίζουμε το σύνολο για να αντιληφθούμε τη λεπτότητα του μερικού.
Ας αφήσουμε όμως αυτούς όλους να διαφωνούν για το είδος του ζώου και ας δούμε τι πρέπει να κάνουμε για την αντιμετώπιση του πριν είναι πολύ αργά.
Κατ' αρχήν το γεγονός ότι υπάρχει μία κυβέρνηση είναι ένα θετικό γεγονός. Θετικότατο αρκεί η κυβέρνηση αυτή να διαθέτει υγιή αυτιά.
Το πρώτο θέμα που τίθεται είναι θέμα μεθόδου. Η μεθοδολογία διαχείρισης της κρίσης αν είναι η σωστή μπορεί να δώσει το ήμισυ της επιτυχούς έκβασης.
Η μέθοδος θα πρέπει να είναι επιμεριστική απαγωγική, δηλαδή από το όλον θα κατεβαίνει προς το επί μέρους με λειτουργικότητα και οργανική σύζευξη. Δηλαδή αν θα θέλουμε να μετασχηματίσουμε το κράτος αυτό θα πρέπει να γίνει γιατί θέλουμε να το μετατρέψουμε σε ένα αποδοτικό εργαλείο που εξυπηρετεί το γενικό αναπτυξιακό μοντέλο της οικονομίας. Το κράτος συνεπώς δεν αποτελεί αυτοσκοπό και αυτοτελές πεδίο.αλλά εντάσσεται στον εθνικό χώρο και μετατρέπεται σε όργανο υλοποίησης εθνικών στόχων. Αν θα θέλαμε να ανακεφαλαιοποιήσουμε το τραπεζικό σύστημα αυτό δεν οφείλει να γίνει επειδή δεν υπάρχει ρευστότητα στην αγορά αλλά γιατί η ρευστότητα που θα εξασφαλισθεί θα πρέπει να οδηγηθεί σε επιλεγμένους τομείς, κλάδους και επιχειρήσεις, οι οποίες είναι οι βασικοί πυλώνες του νέου αναπτυξιακού προτύπου, και έτσι συνεχώς. Άρα το ύψιστο θέμα είναι εκείνο της πρόκρισης του νέου αναπτυξιακού προτύπου.
Και εδώ χρειάζεται μια νέα μέθοδος. Δεν θα το υποδείξουν οι τάσεις των αγορών αυθόρμητα και συγκυριακά, όπως ισχυρίζονταν μέχρι τώρα όλες οι προηγηθείσες κυβερνήσεις αλλά τα πλαίσια θα τεθούν από το παραγωγικό ανθρώπινο υποκείμενο που δρα στη καρδιά της αγοράς.
Επομένως οφείλει να συσταθεί εθνική επιτροπή ανάπτυξης, και αυτή οφείλει να πλαισιωθεί από ανάλογες περιφερειακές αναπτυξιακές επιτροπές που γνωρίζουν περισσότερο καλά από κάθε άλλον την αναπτυξιακή δυναμική των περιφερειών. Γνωρίζουν και τις παραγωγικές δυνατότητες του ανθρώπινου δυναμικού και τη πυκνότητα των παραγωγικών πόρων κατά περιφέρεια.
Αφού το σύστημα αυτό επιλογής των πλαισίων του αναπτυξιακού προτύπου ολοκληρώσει το έργο του, θα τεθεί προς της ανάγκης για επιλογή οικονομικής επιλογής που θα το φέρει εις πέρας.
Οι οικονομικές πολιτικές εφαρμογής βέβαια είναι συναρτημένες με το είδος του αναπτυξιακού προτύπου αλλά αξίζει εδώ να επισημάνουμε τις σχέσεις.
Αν για παράδειγμα επιλεγεί ένα εξωστρεφές πρότυπο ανάπτυξης, η οικονομική πολιτική εφαρμογής θα πρέπει να είναι αυτή που αυξάνει την εξωτερική ανταγωνιστικότητα, δηλαδή εφαρμογή μείωσης των εργασιακών αμοιβών και των τιμών, των ελλειμμάτων, εσωτερικών και εξωτερικών, κλπ.
Αν όμως επιλεγεί ένα πρότυπο ενίσχυσης του παραγωγικού δυναμικού της πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής, τότε η εφαρμοστέα πολιτική οφείλει να ενισχύσει την εσωτερική αγορά, με διασταταλτική δημοσιονομική πολιτική, ελεγχόμενο πληθωρισμό, αύξηση επενδύσεων και ονομαστική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.
Το πρώτο εξωστρεφές πρότυπο, απαιτεί εσωτερική υποτίμηση για να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα δηλαδή να μειωθεί το έλλειμμα των εξωτερικών συναλλαγών, με την ενίσχυση του τουρισμού, των αγροτικών εξαγωγών και των ολίγων βιομηχανικών. Οι δομές της ελληνικής οικονομίας όμως θα παραμείνουν ως έχουν.
Το δεύτερο εσωστρεφές πρότυπο θα απαιτήσσει μεγάλες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις για βελτίωση των υποδομών και του οικονομικού μετασχηματισμού, καθώς και αλλαγές στις ισορροπίες των μηχανισμών κατανομής εισοδήμαατος, δηλαδή στο φορολογικό σύστημα. Με το υπάρχον οι μισθωτοί του ιδιωτικού και δημοσίου τομέα πλήττονται σε όφελος των αυτοαπασχολουμένων. Η ανάγκη δημιουργίας εσωτερικής αγοράς θα πρέπει να ενισχύσει το εισόδημα των εχόντων μισθωτές σχέσεις σε βάρος των ιδιοαπασχολουμένων γιατί αυτοί οι δεύτεροι μέσω της υπόγειας οικονομίας αυξάνουν τα εισοδήματα τους περισσότερο και εμφανίζουν χαμηλή ροπή για κατανάλωση αλλά και εξωστρεφή καταναλωτικά πρότυπα που επιδεινώνουν το ισοζύγιο των εξωτερικών συναλλαγών.
Είναι δυνατόν βέβαια η Εθνική επιτροπή Ανάπτυξης να προκρίνει και ένα τρίτο πρότυπο. Το μεταβιομηχανικό και μετανεωτερικό το οποίο στρέφεται προς τη νέα οικονομία της γνώσης και της υψηλής τεχνολογίας. Δεν είναι βέβαιο ότι το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας διαθέτει τους αναγκαίους πόρους για καθολική εφαρμογή κάτι ανάλογου αλλά εκεί όπου υπάρχουν οι προϋποθέσεις μπορεί να επιλεγούν πιλοτικές δράσεις.
Στη συνέχεια όλες οι μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις οφείλουν να υπακούουν στις επιταγές του νέου αναπτυξιακού μοντέλου συντονισμένα και όχι να τίθενται ευκαιριακά και επίκαιρα.
Η επιλογή και πρόκριση του νέου μοντέλου επιβάλλει και πολιτικές που αφορούν στις θεσμικές αρθρώσεις της κοινωνίας και του κράτους. Ένα από τους βασικούς λόγους που οδήγησε στην παρούσα κρίση, και ο οποίος σπανίως αναφέρεται, είναι και η πληθυσμιακή υπέρ συγκέντρωση στην πρωτεύουσα. Οι περιφέρειες έχασαν έτσι το ικανότερο ανθρώπινο δυναμικό τους βλέποντας τις παραγωγικές τους δυνατότητες να παραμένουν αδρανείς. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε και ο κρατικός υδροκεφαλισμός, με αντιπαραγωγική γραφειοκρατία και τεράστιο κοινωνικό και οικονομικό κόστος.
Το νέο πρότυπο επιβάλλει ριζικές αλλαγές στις κρατικές δομές. Πρώτα απ' όλα οφείλει να προωθηθεί η αποκέντρωση των κρατικών μηχανισμών. Μεταφορά των υπουργείων στις περιφέρειες της χώρας ανάλογα με το αντικείμενο τους. Υπουργεία όπως αυτό της Γεωργίας, της Ναυτιλίας, της Άμυνας, της Παιδείας, για παράδειγμα, είναι σχεδόν παρανοϊκό να συσωθούνται στην Αθήνα, δημιουργώντας τεράστια κόστη και για του πολίτες της πρωτεύουσας και για τους επαρχιώτες.
Άμεση μεταφορά τους στις πρωτεύουσες των κατάλληλων νομών. Αυτό θα δημιουργήσει πολλαπλασιαστικά θετικά αποτελέσματα και για τις οικονομίες του κέντρου και για αυτές της περιφέρειας. Θα ανακουφίσει πληθυσμιακά την πρωτεύουσα μειώνοντας το κοινωνικό κόστος των συναλλαγών αλλά και θα τονώσει τις οικονομικές δραστηριότητες στις περιφέρειες αφού εκατοντάδες χιλιάδων οικογένειες θα μεταφερθούν εκεί. Θα επιλύσει το μεταναστευτικό και θα βελτιώσει τη ποιότητα ζωής και των αθηναίων και των πολιτών της περιφέρειας.
Η αποκέντρωση της κρατικής εξουσίας, ταυτόχρονα θα ενισχύσει τις περιφερειακές εξουσίες, οι οποίες θα είναι υπεύθυνες πλέον για την εφαρμογή του προκριθέντος αναπτυξιακού μοντέλου. Οι περιφερειακές εξουσίες θα είναι ουσιαστικές και όχι τυπικές. Δεν θα απόκλεια και την ύπαρξη περιφερειακών φορολογικών συστημάτων, προσαρμοσμένων στις τοπικές ιδιομορφίες, όπως οι τουριστικές για παράδειγμα, ακόμα και περιφερειακούς προϋπολογισμούς εσόδων και εξόδων. Ακόμα και ανάδειξη περιφερειακών κυβερνητών μέσω εκλογών με πλήρεις οικονομικές και πολιτικές εξουσίες
Δεν πρέπει να τρομάζουν οι ιδέες αυτές. Έτσι μόνο μπορεί να σπάσει ο κρατικός συγκεντρωτισμός και όχι με τις ανόητες επικλήσεις περί ποσοτικής μείωσης του κράτους και τα τοιαύτα. Όσοι από τους υπηρετούντες δημοσίους υπαλλήλους αρνηθούν τη μεταφορά τους στις νέες έδρες των υπουργείων τους προτιμώντας τη ζωή στην αντιανθρώπινη Αθήνα, πράγμα που δεν το πιστεύω, είναι λόγος για την απόλυση τους ή για την περιαγωγή τους στο λεγόμενο καθεστώς της εφεδρείας.
Αυτού του είδους οι ριζικοί μετασχηματισμοί είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση σε χρόνο dt. Πρώτον γιατί αυτή παύει πια να είναι υπόθεση ολίγων, το πολύ εκατό, τεχνοκρατών, και γίνεται υπόθεση ολόκληρου του ελληνικού έθνους με τις νέες δομές του και δεύτερον γιατί η ταυτόχρονη θεσμική βελτίωση τόσο του κέντρου όσο και της περιφέρειας, θα δημιουργήσει νέο ψυχολογικό μομέντουμ και νέο ηθικό υλικό, που κρίνονται πολύ ισχυρότερα των οικονομικών προβλημάτων.
Το πλαίσιο αυτό των ιδεών, είναι απλώς ένα γενικό περίγραμμα, χωρίς εξειδικευμένες αναλύσεις, και λεπτομέρειες, που όμως υπάρχουν αλλού διατυπωμένες στο site, και το οποίο δεν εμφανίζει κανένα απολύτως σημείο τομής με όσες άλλες μερικές προτάσεις κυκλοφορούν στις αγορές των μήντια και στα κομματικά κλιμάκια.
Θα ακολουθήσουν και άλλα άρθρα περισσότερο εξειδικευμένα για το σύνολο και τις περιφέρειες, όπως τα περιφερειακά δίκτυα και οι πόλοι ανάπτυξης, μεταφέροντας νέες ιδέες όχι μόνο για την αντιμετώπιση της παρούσας κρίσης αλλά για την μελλοντική νέα και σταθερή πορεία της χώρας.
Human Act team
