Μέσω της ζωής, δηλαδή μέσω της καθημερινής εμπειρίας, ο άνθρωπος σχηματίζει παραστάσεις πραγμάτων και όχι τη γνώση για τα πράγματα καθ’ εαυτά. Οι παραστάσεις αυτές όμως των ασύνδετων και ατελών εμπειρικών στοιχείων απαιτούν ένα μηχανισμό σύνθεσης και απόδοσης ερμηνευτικού νοήματος. Το ανθρώπινο όν είναι αυτό που μόνο απ’ όλα τα όντα διαθέτει αυτό το μηχανισμό εννοιολογικής σύνθεσης και που συνεχώς τον βελτιώνει. Παράγει έτσι νοήματα που μόνιμα αλλάζουν διάταξη σημαντικότητας αλλά ωστόσο δεν μπορούν ακόμα να συλλάβουν τα όντα στην ολότητα τους επακριβώς.

Το γεγονός ότι η διάταξη εννοιολογικής σημαντικότητας διαρκώς μεταβάλλεται αποκαλύπτει πως το ανθρώπινο όν περιπίπτει από το ένα σφάλμα στο άλλο ή επιεικέστερα από την μία ατέλεια σύλληψης στην άλλη. Με την έννοια αυτή η ανθρώπινη ιστορία είναι ασφαλώς μια χαρωπή ιστορία σφαλμάτων. Δημόκριτος, Πτολεμαίος, Κοπέρνικος, Γαλιλαίος, Νεύτων, Ράδερφοντ, Μπόρς, Πλάνκ, Πριγκοζίν, κλπ., για να μείνουμε μόνο στη φυσική γιατί στις κοινωνικές επιστήμες τα πράγματα είναι ακόμα πιο πολύπλοκα σφαλμάτων.

Αν αποδεχθούμε την έννοια της υπερβατολογικής γνώσης του Κάντ θα πρέπει να αποδεχθούμε ταυτόχρονα πως ο άνθρωπος εκείνο που προσπαθεί να κάνει καταληπτό γνωστικά μέχρι τώρα, είναι ο τρόπος με τον οποίο ο ίδιος σκέπτεται και όχι τα ίδια τα αντικείμενα, δηλαδή το κόσμο των όντων. Τα όντα έτσι και αλλιώς αφού δεν μπορούν να γίνουν προσιτά καθ’ όλα τουλάχιστον θα μπορούσαν να αποτελέσουν το αιτιολογικό πεδίο για να γίνει γνωστός ο τρόπος με τον οποίο σκέπτεται και γνωρίζει το ανθρώπινο όν. Ως υπερβατολογική γνώση ορίστηκε κάθε γνώση η οποία δεν ασχολείται με τα αντικείμενα αλλά με τον τρόπο που γνωρίζουμε τα αντικείμενα. Επί πλέον αυτή δεν προέρχεται από την εμπειρία αλλά μας δίδεται apriori. Δηλαδή κατά τον Κάντ οι γνωστικές λειτουργίες του νου είναι εκείνο που μας ενδιαφέρει πρωτίστως και κατόπιν ο τρόπος που συλλαμβάνονται τα αντικείμενα της φύσης. Την ικανότητα των αναλυτικών και συνθετικών προτάσεων περί αληθείας την διαθέτει και την αναπτύσσει ο άνθρωπος όχι με βάση την εμπειρία που βιώνει από την ύπαρξη του αλλά την κατέχει εκ των προτέρων και αυτή βρίσκεται εκτός του εμπειρικού κόσμου. Για να γνωρίσει όμως ο άνθρωπος θα πρέπει να κατέχει ορισμένα εννοιολογικά εργαλεία, τις κατηγορίες της εποπτείας, όπως ο χώρος, ο χρόνος, το μέγεθος, η υπόσταση, η αιτιότητα, κλπ, με τη χρήση των οποίων μπορεί να συνδέσει τα εμπειρικά δεδομένα παράγοντας νοήματα είτε αυτά αφορούν τις μορφές της ηθικής, της αισθητικής ή της θεωρίας.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το όν «χώρος». Η γνώση μας γι’ αυτό δεν μπορεί να το προσεγγίσει λαμβάνοντας ως δεδομένο την παράσταση του, στην οποία εμπλέκονται και ψυχολογικοί παράγοντες, αλλά πρέπει πρώτα να κατέχουμε τη γνώση περί της γεωμετρίας και κατόπιν τη γνώση περί του χώρου από την οποία αυτός εξαρτάται. Μ’ αυτό τον τρόπο ορίζεται και η υποκειμενικότητα. Η ιδιαιτερότητα της λειτουργίας της γνώσης είναι αυτή που προσδιορίζει την ιδιαιτερότητα και του αντικειμένου της γνώσης. Το ίδιο συμβαίνει και με τους αριθμούς. Πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε την «αρχή της καταμέτρησης» και κατόπιν να συλλάβουμε τη σημασία των αριθμών.

Το ερώτημα που τίθεται εδώ, με την καντιανή σύλληψη,  είναι το ακόλουθο: αφού η ικανότητα να γνωρίζουμε ενυπάρχει εκ των προτέρων όχι στη μεταφυσική πλατωνική της μορφή αλλά δια μέσω των κατηγοριών, πως αυτές οι τελευταίες έχουν διαμορφωθεί; Ο Κάντ μας λέγει όχι, όχι από την εμπειρία, ενώ ο Λόκ ισχυρίζεται πως το ανθρώπινο ον έρχεται ως «άγραφος χάρτης» που σχηματοποιείται προοδευτικά από τον εμπειρικό κόσμο και την εσωτερική παρατήρηση. Αφού όχι από την εμπειρία τότε λέγει ο Καντ πως αυτές έχουν διαμορφωθεί από το Λόγο ο οποίος όμως και αυτός θα πρέπει να διαθέτει μία αφετηρία καταγωγής και διαμόρφωσης γιατί δεν υπάγεται στο Είναι του αντικειμενικού κόσμου. Έτσι αποκαλύπτεται μία ταυτολογία της καντιανής φιλοσοφίας. Οι γνωστικές λειτουργίες μέσω έλλογων κατηγοριών δεν δίδονται από την εμπειρία αλλά κατάγονται από το Λόγο ό οποίος όμως είναι δημιούργημα και των βιοτικών εμπειριών του ανθρώπινου όντος.

Ο Καντ απορρίπτει τη δογματική μεταφυσική που τα ανάγει όλα στη Θεία σφαίρα και την αντικαθιστά με ένα άλλο είδος μεταφυσικής. Αυτής του Λόγου την οποία αποκόπτει από το γίγνεσθαι της μέσω της αλληλεπίδρασης του νοείν και της εμπειρικής ύλης.

Η αυθεντικότητα της αυθυπαρξίας του Λόγου γίνεται ακόμα πιο εμφανής όταν εξετάζει την φιλοσοφία της ηθικής. Ο Κάντ θεωρεί την ηθική ως αποτέλεσμα δύο προστακτικών επιταγών. Της υποθετικής και της κατηγορικής. Φυσικά απορρίπτει την υποθετική προστακτική της ηθικής γιατί αυτή συνδέεται με τον ωφελιμισμό του ιδιοτελούς. Επιδιώκω να είμαι ηθικός γιατί αυτό μου προσθέτει μονάδες υπόληψης στο κοινωνικό μου χώρο ή μου αυξάνει τις πιθανότητες προαγωγής στον επαγγελματικό μου χώρο. Αντίθετα η προστακτική έννοια της ηθικής είναι αυτή που δεν συνδέεται με την εμπειρία αλλά είναι εγγεγραμμένη στις αρχές του Λόγου. Είμαι ηθικός ανεξάρτητα από τις επιπτώσεις που αυτό θα έχει στο οικογενειακό ή κοινωνικό μου περιβάλλον. Ενυπάρχει μέσα μου ο ηθικός νόμος και αυτός εκδηλώνεται σε κάθε περίπτωση πράξης είτε αυτή γίνεται αντιληπτή από τους άλλους είτε όχι. Δεν πράττω κανένα είδος αδικήματος έστω και αν είμαι σε ασφαλή θέση έστω και αν είμαι απολύτως σίγουρος ότι αυτό δεν πρόκειται να αποκαλυφθεί ποτέ και από κανένα. Για τον Καντ η υποθετική προστακτική (προσταγή) της ηθικής συνδέεται με τις αναλυτικές διεργασίες της σκέψης ενώ η κατηγορική προσταγή με τις συνθετικές. Οι πρώτες συνδέονται με την εμπειρία δηλαδή ενώ οι δεύτερες όχι. Αλλά και εδώ παρουσιάζεται μια δεύτερη αντινομία. Αφού η κατηγορική προσταγή της ηθικής δεν συνδέεται με την εμπειρία θα πρέπει ασφαλώς να προέρχεται από τις αρχές του Λόγου. Αλλά ο Λόγος αφού δεν είναι δώρο του Θεού, θα είναι δημιούργημα του ανθρώπου από τη σύνθεση του οποίου ασφαλώς δεν θα πρέπει να εξαιρείται η εμπειρία του βίου.