ΜΙΚΡΕΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ

Εκτύπωση

Σάβατο βράδυ και όλα κρέμονται από μια κλωστή. Οι εμπαθείς εγωϊσμοί και οι αμετροεπείς πολιτικαντισμοί πληγώνουν κάθε έλληνα και αποδυναμώνουν την εθνική προσπάθεια για ανάκτηση της υπόστασης. 

Μικρές Εξεγέρσεις Μεγάλες Ανατροπές

 

Στους επίδεκτους, η Ιστορία διδάσκει ότι πριν από κάθε μεγάλη πολιτική και κοινωνική ανατροπή μεσολαβούν μικρές ανοργάνωτες και αυθόρμητες εξεγέρσεις σε ρόλο προπομπού που αντιτίθενται ασαφώς και αντιφατικά πολλές φορές στα ισχύοντα.  Αυτό κάνει τους κρατούντες να υποτιμούν και να απαξιώνουν τις εκδηλώσεις αυτές ακριβώς γιατί δεν είναι αποκρυσταλλωμένες οι επιδιώξεις τους και ενιαίες οι αξιώσεις τους. Τίποτα χειρότερο. Τα τοπικά ξεσπάσματα πληθαίνουν και οι άνθρωποι που συμμετέχουν σ’ αυτά αυξάνονται συνεχώς δημιουργώντας μεγάλες ροές μίσους και φθόνου απέναντι σ’ αυτούς που τους ταπεινώνουν και τους αφαιρούν την ατομική αξιοπρέπεια. Τα τοιχώματα της πολιτικής και έννομης τάξης, που μέχρι τούδε έλεγχαν τις συμπεριφορές των πολιτών, σπάνε με βία και ο κοινωνικός χώρος γεμίζει με την οργή των εξεγερμένων που τέρπονται απ’ αυτό που βλέπουν να γκρεμίζεται. Έως ότου δημιουργηθεί και πάλι μια νέα μορφή τάξης, το χάος είναι αυτό που κυριαρχεί  στο μεσοδιάστημα.

Στην Ελλάδα η στιγμή αυτή δεν έχει έρθει ακόμα και ούτε θα πρέπει να έρθει. Αλλά αυτό δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια ευχή εύπιστων και μετριοπαθών ανθρώπων. Αν κοιτάξουμε βαθιά μέσα στον πυρήνα των υποκειμενικών και αντικειμενικών συνθηκών θα διαπιστώσουμε έντρομοι πως ό,τι συνθέτει τη νεοελληνική κοινωνία βρίσκεται σε πλήρη εξασθένιση, αντιφατικότητα και αταξία. Το πολιτικό σύστημα δεν είναι πια σύστημα. Πρώτον γιατί δεν είναι σε θέση να αναπαράγει τα συνθετικά του μέρη δηλαδή τον εαυτό του και δεύτερο γιατί δεν έχει καμία αποδοτικότητα ως προς την επίτευξη στόχων. Πολιτικό σύστημα δεν είναι μόνο τα κόμματα της Βουλής και η κυβέρνηση της χώρας. Στη πολιτική σφαίρα υπάγεται και η ιεραρχία της δημόσιας διοίκησης, των μέσων ενημέρωσης και το πλέγμα των «αρχόντων» της τοπικής αυτοδιοίκησης. Με την ευρεία έννοια ο,τιδήποτε μέσα στο κράτος συνιστά εκτελεστική εξουσία και λαμβάνει αποφάσεις οι οποίες δεσμεύουν το κοινωνικό σώμα, κάθε μικρή ή μεγάλη συλλογικότητα και κάθε φυσικό πρόσωπο, εγγράφεται εκ προοιμίου στη πολιτική σφαίρα.

Από την απέναντι όχθη η κοινωνία των πολιτών εμφανίζεται επίσης ανήμπορη να οργανώσει και να εκφράσει προτάσεις εναλλακτικού τύπου, εφικτές στην εφαρμογή τους και κοινωνικά αποτελεσματικές. Η αναγκαιότητα αυτή περιέχει ύψιστη σημασία γιατί η κοινωνία των πολιτών στην ουσία καλύπτει τον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ του κράτους και των πολιτών. Αν οι φορείς της πολιτικής σφαίρας καθίστανται ανίκανοι να ασκήσουν νομιμοποιητική εξουσία σε κάθε περίπτωση τότε ως πολιτικό αντίβαρο οι συλλογικότητες της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να αποσοβούν την επέκταση της κρίσης με τις δράσεις τους, υποδεικνύοντας διεξόδους.

Ως αντικειμενικές συνθήκες θα περιγράφαμε τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο εξωτερικό περιβάλλον, και  οι οποίες σε μεγάλο βαθμό δεν μπορούν να ελεγχθούν. Στη προκειμένη περίπτωση της Ελλάδας, αυτές εντοπίζονται στο διεθνή χώρο και ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι γνωστές οι αντινομίες, οι αντιφάσεις και οι καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων του χώρου αυτού και ακόμα πιο οδυνηρά γνωστές οι επιπτώσεις των δυσλειτουργιών τους.

Κάποιος θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι η κρίση του ευρωπαϊκού συστήματος, μέρος του οποίου είναι και η Ελλάδα, μεγιστοποιείται στους πιο αδύνατους κρίκους του και κάποιος άλλος ότι η κρίση στην Ελλάδα εμφάνισε, πυροδότησε και ανέδειξε τη κρίση του ευρωπαϊκού συστήματος.  Όποια και αν είναι η αφετηρία, όποιες και αν είναι οι αρχικές συνθήκες, το ζητούμενο είναι με ποιο είδος πολιτικής είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί η κρίση και ιδίως η ελληνική κρίση.

Η απάντηση στο ερώτημα, η λύση στο πρόβλημα, δεν φαίνεται πως υπάρχει κάπου καλά φυλαγμένη και εκείνο που χρειάζεται είναι απλώς να την ξετρυπώσουμε. Τη λύση θα πρέπει να τη δημιουργήσουμε, να την εφεύρουμε με μεθόδους διαδοχικών προσεγγίσεων, δοκιμής και λάθους. Όποιοι ισχυρίζονται πως η εφαρμοζόμενη πολιτική είναι και η σωστή συνταγή θεραπείας φαίνεται εκ του αποτελέσματος πως σφάλλουν, το ίδιο και αυτοί που πιστεύουν πως κάποια εναλλακτική πολιτική προσφέρει το κατάλληλο κλειδί. Η πολυπλοκότητα του ζητήματος και μάλιστα σε τόσο μεγάλη κλίμακα δεν επιτρέπει εύκολες και άμεσα ορατές προσβάσεις.

Για παράδειγμα η ελληνική κρίση αντιμετωπίστηκε μέχρι τώρα ως εκδήλωση δημοσιονομικής εκτροπής. Και η πολιτική που εφαρμόστηκε αντανακλαστικά ήταν η εξυγίανση των δημοσιονομικών και επομένως του χρέους, με την εξομάλυνση των δημοσιονομικών λογαριασμών. Αυτό δεν είχε την αναμενόμενη απόδοση γιατί παραβλέφθηκε το μείζον θέμα της εμπιστοσύνης, δηλαδή της σχέσης των πολιτικών μηχανισμών του κράτους και των πολιτών. Η φοροδιαφυγή συνεχίζεται και η περικοπή των κρατικών δαπανών δεν επαρκεί για να καλύψει το κενό. Επιπρόσθετα η υψηλή φορολογία και η ανεπαρκής μείωση των δαπανών αυξάνει την ανεργία και μειώνει την ακαθάριστη παραγωγή. Από την άλλη πλευρά αν κάνουμε το αντίθετο δηλαδή μειώσουμε τη φορολογία και αυξήσουμε τις δαπάνες για να αντιμετωπιστεί η υψηλή ανεργία και η μείωση του εθνικού προϊόντος θα έχουμε αύξηση των ελλειμμάτων και μεγέθυνση του χρέους. Επιπρόσθετα η Ελλάδα βρίσκεται εντοιχισμένη στις ευρωπαϊκές δομές με πολύ μικρές ευκαιρίες ελιγμών και μακροοικονομικής διαχείρισης.  Και το σημαντικότερο όλων; Οι κρατικοί μηχανισμοί που εντέλλονται να εφαρμόσουν τις κυβερνητικές αποφάσεις βρίσκονται σε προχωρημένη διάλυση αρνούμενοι να υλοποιήσουν το ρόλο τους.

Αυτά είναι τα συμπτώματα μιας βαθιάς όχι μόνο οικονομικής  αλλά και θεσμικής και κοινωνικής κρίσης. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει πως οι άνθρωποι – πολίτες δεν έχουν καμία εμπιστοσύνη προς τους ανθρώπους που ασκούν την εξουσία.  Αλλά η διαδικασία της διάλυσης δεν σταματά εδώ. Η έλλειψη εμπιστοσύνης ανοίγει μεγάλα ρήγματα και εντός του κύκλου των ανθρώπων που ασκούν εξουσία και εντός των πολιτών μεταξύ τους.  Τελικά δείχνει να επαληθεύεται ο Χόμπς ο οποίος δύο αιώνες πριν είχε διαγνώσει πως οι κοινωνίες μπορούν να φθάσουν σε ένα επίπεδο όπου «όλοι βρίσκονται εναντίον όλων».

Η κρίση είναι μορφικά πλέον δομική και συστημική. Δηλαδή έχουν σπάσει οι συνεκτικοί «μεντεσέδες» της κοινωνίας. Ποιες είναι οι μορφές έκφρασης που θα λάβει αυτή η διάρρηξη δεν είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθούν αλλά εδώ θα το αποφύγουμε.  Το ερώτημα που τίθεται είναι τι μπορούν να κάνουν οι πολιτικοί μηχανισμοί και οι φορείς τους;  Αυτοί δηλαδή που στο πρόσφατο παρελθόν απάρτιζαν το πολιτικό σύστημα και που έσπασαν τη κοινωνική συνοχή.  Τίποτα από το να επιταχύνουν τις διαλυτικές διαδικασίες, είναι η απάντηση.  Γιατί αν ήταν ικανοί να κάνουν κάτι άλλο δεν θα άφηναν τα πράγματα να φθάσουν σ’ αυτό το σημείο.  


Οι κοινωνίες όμως, όπως η ελληνική με πολύχρονη εμπειρία πάνω σε πολιτικές κρίσεις, είναι βέβαιο πως μπορούν να βρουν ένα τρόπο ασφαλούς διεξόδου. Δυστυχώς ή ευτυχώς το κλειδί της εξόδου βρίσκεται μέσα στο πεδίο της πολιτικής δηλαδή των κομμάτων. Και συγκεκριμένα μέσα στις κοινοβουλευτικές ομάδες και μέσα στις διάφορες βαθμίδες των στελεχών. Όπως βλέπουμε τις ημέρες αυτές οι ηγεσίες βρίσκονται σε πλήρη διάσταση όχι μόνο με τα εκλογικά σώματα αλλά και τις κεντρικές και περιφερειακές ομάδες των στελεχών. Οι άνθρωποι που στελεχώνουν αυτά τα ενδιάμεσα πεδία ανάμεσα στην ηγετική ομάδα και στους ψηφοφόρους οφείλουν να συνειδητοποιήσουν πως έχουν ιστορικό ρόλο και να προχωρήσουν σε συμφωνίες διακομματικής συνεννόησης για την αντιμετώπιση της κρίσης και το σχηματισμό εθνικής κυβέρνησης. Οι ηγεσίες εκείνες που δεν είναι ικανές να δεχθούν την επιτακτική αναγκαιότητα της παρούσας φάσης, θα πρέπει να ανατρέπονται και να αντικαθίστανται. Έχοντας τα εμπειρικά δεδομένα μπροστά μας και μετά από τη ψήφο εμπιστοσύνης που έλαβε η κυβέρνηση με σκοπό το σχηματισμό ευρείας διακομματικής κυβέρνησης ανοίγεται μία προοπτική πολιτικής επανάκτησης της εμπιστοσύνης, βραχυχρόνια. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει ιστορική ευκαιρία να συμμετάσχει στις διαδικασίες πολιτικής διάνοιξης, λόγω του κρίσιμου χαρακτήρα των συνθηκών, και να διευρύνει τις προοπτικές. Κατά ένα τρόπο η συμμετοχή θα είναι ταυτόχρονα και ένα είδος ανάληψης των ευθυνών του για τα όσα εγκλήματα διέπραξε στο πρόσφατο παρελθόν. Θα πρέπει να αισθάνεται τυχερό αυτό το κόμμα γιατί η τιμωρία που του οφείλεται εκφράζεται, στο ειρωνικό αυτό γύρισμα της ιστορίας, με πρόσκληση  να συμμετάσχει στη διακυβέρνηση. Αν η ηγεσία του δεν το κάνει, τότε τα ενδιάμεσα στελέχη του ή και οι βουλευτές του θα πρέπει να την ανατρέψουν. Η πείσμονα εμμονή της στις εκλογές εντός τριάντα ημερών και όχι ενενήντα δεν δηλώνει τίποτα άλλο παρά τη σφοδρή επιθυμία ενός ανθρώπου να γίνει πρωθυπουργός έστω και για ένα μήνα. Το ίδιο και η ηγεσία του κυβερνώντος κόμματος αν δεν τηρήσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε ο πρωθυπουργός θα πρέπει και αυτή να ανατραπεί. Η ιστορία είναι γεμάτη από τέτοιου είδους πολιτικά στιγμιότυπα. Οι ηγεσίες ανατρέπονται από εκείνους που είναι ικανότεροι να αναγνωρίσουν τις επιταγές των συνθηκών. Ο ρόλος των βουλευτών και των στελεχών είναι καθοριστικός σε τέτοιες περιπτώσεις λόγω του γεγονότος ότι μπορούν ευκολότερα να αντιληφθούν τις τάσεις που διαμορφώνονται στη λαϊκή θέληση από ότι η υψηλά ιστάμενη κλειστή ηγετική ομάδα.  Εξ’ άλλου είναι διαφορετικά και τα πολιτικά συμφέροντα της ηγεσίας από εκείνα των στελεχών ενός κόμματος. Η κομματική ηγεσία συνδέεται άμεσα με τις ηγεσίες των οικονομικών, εκδοτικών, μηντιακών, τραπεζικών κλπ, φορέων, στο πλαίσιο ενός συστήματος κανόνων αλληλεξάρτησης με σκοπό την αναπαραγωγή της ισχύουσας τάξης ενώ οι βουλευτές και τα ενδιάμεσα στελέχη κυρίως συνδέονται και αντλούν νομιμοποίηση από τη δεξαμενή των ψηφοφόρων. Στην εποχή της κρίσης οι ηγεσίες είναι εκείνες που πλήττονται πρωτίστως ενώ αυτό που συμπυκνώνει τους συμβολισμούς της πολιτικής ιδεολογίας στα κόμματα εντοπίζεται στους απλούς βουλευτές και στα στελέχη. Κατά συνέπεια η αναδιάταξη της πολιτικής τάξης μπορεί να προέλθει μόνο από την αυτόνομη δράση στελεχών είτε εντός των κομματικών πλαισίων είτε εκτός με τη δημιουργία νέων. Η ικανότητα ελιγμών των ηγετικών ομάδων έχει περιορισθεί στο μηδέν. Ή θα εναρμονισθούν με το λαϊκό αίτημα της δημιουργίας εθνικής κυβέρνησης ή θα ανατραπούν κάτω από την πίεση και των κοινωνικών εξεγέρσεων και των στελεχών τους.