Ευρετήριο Άρθρου
Προσανατολισμοί του Βιβλίου
Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ & Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΡΙΣΗ
Όλες οι Σελίδες

 

Η διάρθρωση του βιβλίου σχεδιάσθηκε έτσι ώστε να καλύπτει τόσο κριτήρια

θεωρητικά όσο και κριτήρια εμπειρικά. Επειδή όμως το ίδιο το αντικείμενο

ανάλυσης, το πετρέλαιο, θα συνεχίσει να διαδραματίζει για κάποιο χρόνο

ακόμα, σημαντικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις, επιχειρήθηκε πρόβλεψη της

καταναλωτικής του συμπεριφοράς για το έτος 2020.

Η εισαγωγή του βιβλίου ασχολείται με τα στοιχεία που συνθέτουν τη γενική,

πανοραμική απεικόνιση της ενότητας: ενέργεια μέσα στη διεθνή οικονομική

διάρθρωση. Καθορίζει τις σχέσεις αλληλεξάρτησης ανάμεσα στη

γεωπολιτική και τις τιμές του πετρελαίου.

Τα δύο πρώτα κεφάλαια, ασχολούνται με τα θεωρητικά προβλήματα

κατανόησης του τρόπου με τον οποίο είναι διαρθρωμένος ο σύγχρονος

κόσμος και τα σημεία ισορροπίας ανάμεσα στις γεωοικονομικές και

γεωπολιτικές εξελίξεις.

Ασφαλώς μετά τη κατάρρευση του διπολικού συστήματος, το 1989, που

δέσποσε για μικρό σχετικά διάστημα, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο,

ο σμικρυνόμενος κόσμος είναι διαφορετικός ή τείνει να γίνει ποιοτικά

διαφορετικός, στα τρία στρατηγικά επίπεδα. Στο πολιτικό, στο οικονομικό

και στο ιδεολογικό - πολιτισμικό. Προτείνεται ένας τρόπος κατανόησης

τους, και επιχειρείται η ένταξη του πετρελαιακού ζητήματος ως σημαντικού

καταλύτη στις εν ενεργεία και δυνάμει εξελίξεις.

Το τρίτο κεφάλαιο, αναλύει το παγκόσμιο κλάδο του πετρελαίου σε

συνάρτηση με τις δομές της παγκόσμιας οικονομίας. Οι οκτώ περιφερειακές

οικονομικές ζώνες, παρά το γεγονός ότι είναι όλες καταναλώτριες

πετρελαίου, δεν είναι φυσικά και παραγωγοί πετρελαίου. Οι σχέσεις τους

σχηματίζουν λεπτές ισορροπίες οι οποίες όμως, συχνά πυκνά,

μετατρέπονται σε ανταγωνιστικές με αποτέλεσμα να προκύπτουν ήπιες ή

σφοδρές συγκρούσεις. Γίνεται όμως εμφανές πως οι γεωοικονομικές ζώνες

διαμορφώνουν πολύ πυκνά δίκτυα αλληλεξάρτησης. Όσο η Άπω Ανατολή

και η Ασία εξαρτώνται από την Άπω Δύση και τις ΗΠΑ, άλλο τόσο και οι

δεύτερες στηρίζουν τις προοπτικές τους στις πρώτες.

Το τέταρτο κεφάλαιο, αφορά στον ΟΠΕΚ, (Οργανισμός

πετρελαιοπαραγωγών εξαγωγικών κρατών), παρουσιάζει συνοπτικά την

ιστορία του και περιγράφει τις δομές των πετρελαιακών οικονομιών των

βασικότερων χωρών. Σαουδική Αραβία, Βενεζουέλα, Ινδονησία, Νιγηρία,

Λιβύη, Αλγερία, και Ιράν.

Τα κεφάλαια πέντε, έξι και εφτά, ασχολούνται με τις οικονομικές και

πολιτικές δομές των βασικών χωρών που παράγουν πετρέλαιο και δεν είναι

μέλη του ΟΠΕΚ. Τη Κίνα, την Ινδία και το Μεξικό. Εξετάζονται οι

συντελεστές ισχύος των χωρών αυτών και η εξάρτηση τους από το

πετρέλαιο.

Το όγδοο κεφάλαιο, αναλύει τις εξελίξεις στην Κασπία και την Κ. Ασία, από

τη πλευρά του πετρελαίου, προσπαθώντας να εντοπίσει το εύρος του

δυναμικού του ρόλου, στη μεταβατική περίοδο.

Το ένατο κεφάλαιο εξετάζει τη Ρωσική ομοσπονδία, μετά τη κατάρρευση

στο πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, σε συνάρτηση πάντα με το ρόλο των

ενεργειακών πόρων.

Το δέκατο κεφάλαιο "βλέπει" την κατάσταση του πετρελαίου στις ΗΠΑ, και

εντοπίζει την αγωνία της για τις μελλοντικές εξελίξεις στον κλάδο, τον

οποίο θεωρεί πολύ σημαντικό ως προς τον σχεδιασμό των γεωστρατηγικών

της πολιτικών.

Το ενδέκατο κεφάλαιο, εξετάζει τις εξελίξεις στην Ελλάδα και στην Ε.

Ένωση γενικότερα από τη πλευρά των ενεργειακών καυσίμων. Η Ελλάδα

δείχνει αντικειμενικά να είναι σε θέση να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο

στην ευρύτερη περιοχή. Ένα ρόλο με γνωρίσματα γενικού περιφερειακού

πόλου, και όχι μόνο σε ενεργειακά θέματα.

Το δωδέκατο κεφάλαιο καλύπτεται από οικονομετρική ανάλυση, η οποία

δείχνει τα επίπεδα τιμών, τις ζητούμενες και προσφερόμενες ποσότητες

πετρελαίου για το 2020. Θα μπορέσει η προσφορά να αντεπεξέλθει στην

αυξημένη ζήτηση; Για μεγάλο ή μικρό χρονικό διάστημα επαρκούν τα

γνωστά αποθέματα πετρελαίου; Η προσέγγιση είναι απλή και επιτυγχάνεται

με την μέθοδο της πολλαπλής παλινδρόμησης.

Για τη πληρέστερη κατανόηση της ιστορικής εποχής που διανύουμε,

παρέθεσα ένα δοκίμιο στο παράρτημα του βιβλίου, το οποίο περιγράφει και

αναλύει τον μηχανισμό των κρίσεων του καπιταλιστικού συστήματος και

πως η χρηματοοικονομική κερδοσκοπία συγκρούεται με την παραγωγιή

επιχειρηματική δραστηριότητα.

Όλες οι διαστάσεις της ανάλυσης ανάγονται στις διεθνείς οικονομικές

δομές, έστω και αν αφορούν μόνο θέματα πετρελαίου. Και τούτο γιατί,

ζητήματα στρατηγικής οικονομικής σημασίας που συνδέονται με

εμπορεύματα βάσης, δεν μπορούν να περιοριστούν στα πλαίσια της

κλαδικής ανάλυσης. Για παράδειγμα οι συναλλαγματικές ισοτιμίες

επηρεάζουν τη διεθνή ζήτηση πετρελαίου, εντός συγκεκριμένων ορίων, και

αυτό μας επιβάλλει να αναζητήσουμε τους συγκυριακούς παράγοντες που

αυξομειώνουν τις ισοτιμίες.

Η ανάλυση που επιχειρείται, προσπαθεί να εντοπίσει τους παράγοντες που

συνδέουν τις μεταβατικές οικονομίες των χωρών που παράγουν πετρέλαιο,

με το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης. Πολλές από αυτές, όχι όλες,

κρατώντας στα χέρια τους το όπλο του πετρελαίου, προσπαθούν να

ενταχθούν στις διαδικασίες του φαινομένου και να καρπωθούν τα οφέλη

της παγκοσμιοποίησης, πολλές φορές εκβιάζοντας και επιβάλλοντας λύσεις

προς το συμφέρον τους.

Κάθε κεφάλαιο δεν κλείνει με συμπεράσματα. Πρώτο γιατί στο κόσμο των

γρήγορων αλλαγών που ζούμε θα ήταν ανώφελο κάτι τέτοιο και δεύτερο

γιατί ο αναγνώστης είναι σε θέση να αξιολογήσει και να εκτιμήσει μόνος

του τις πληροφορίες που του παρέχονται.

Το προσωρινό συμπέρασμα πάντως στο οποίο εγώ καταλήγω, είναι πως η

δομή της παγκόσμιας οικονομίας είναι αρκετά συνεκτική ώστε να

απορροφά, έστω και με κραδασμούς, τις δυσμενείς επιπτώσεις που

προέρχονται από τις διακυμάνσεις των τιμών του πετρελαίου. Η

συνεκτικότητα της όμως μπορεί να απειληθεί από τις επαμφοτερίζουσες

σχέσεις γεωπολιτικής και γεωοικονομίας, προκαλώντας προσωρινά ή

μόνιμα ρήγματα στη διεθνή ισορροπία ισχύος.

1Περισσότερα για το θέμα μπορείς να βρεις στη μελέτη μου "Η παγκοσμιοποίηση και το αναπτυξιακό σπιράλ στην ΕΛΛΑΔΑ,

Περιφερειακές και εισοδηματικές ανισότητες" εκδόσεις ΙΣΤΑΜΕ -Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ