Με αφορμή τη συζήτηση για το Άρθρο 16…

ΤΙ ΠΑΙΔΕΙΑ ΘΕΛΟΥΜΕ;

Του Νίκου Μ. Λιούση

Στο διάστημα των τελευταίων (κυρίως δύο) ετών, το θέμα της παιδείας βρίσκεται στο επίκεντρο του κοινωνικού προβληματισμού, των πολιτικών συζητήσεων και των κομματικών αναζητήσεων.

Η πρώτη αφορμή δόθηκε με την εξαγγελία της κυβερνητικής[1] «εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης», μια πρωτοβουλία η οποία μέχρι σήμερα ουδόλως έχει αποδώσει.

Στη συνέχεια η σκυτάλη πέρασε στο ζήτημα της αναθεώρησης του άρθρου 16, με στόχο τη συνταγματική πλέον κατοχύρωση της δυνατότητας ίδρυσης μη κρατικών (ή και ιδιωτικών, για κάποιους) πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.

Βάσει αυτής της τελευταίας εξέλιξης, ο δημόσιος διάλογος για την παιδεία που διεξάγεται σήμερα, φαίνεται να περιορίζεται δραματικά στο ερώτημα αν τασσόμαστε υπέρ ή κατά της ίδρυσης μη κρατικών (ή και ιδιωτικών) ΑΕΙ.

Είναι όμως δυνατόν, οποιαδήποτε επί του ερωτήματος αυτού απάντηση να μας βγάλει από το σημερινό εκπαιδευτικό αδιέξοδο; Φοβάμαι, ότι δεν είναι απλώς η απάντηση αρνητική αλλά και το ερώτημα είναι παραπλανητικό.

Υπό αυτό το πρίσμα, θα ήθελα να θέσω ένα διαφορετικό πλαίσιο προβληματισμού. Προς το σκοπό αυτό, θα στηριχθώ σε δύο υποθέσεις εργασίας και δύο άξονες ανάλυσης.

Τίποτα θλιβερότερο, στις μέρες μας, από το να γίνεσαι μάρτυρας, ενός ζοφερού κλίματος που αναδύεται από τα προγράμματα των τηλεοπτικών μέσων ενημέρωσης αλλά, φευ, και από μια μερίδα έγκριτων αρθρογράφων του ημερήσιου τύπου. Πλήθος καταγγελιών βλέπουν το φως της δημοσιότητας για τα κακώς κείμενα του ελληνικού κράτους, για τα στραβά, τ’ ανάποδα και τα παράλογα, ρίχνοντας επαναληπτικές ριπές πότε εναντίον της κομματοκοκρατίας, πότε εναντίον της αντιπαραγωγικής γραφειοκρατίας, πότε εναντίον της επιχειρηματικής «λαμογιάς» και πότε κατά του μικροαστικού ατομισμού του Έλληνα. Πρωτοσέλιδα, δίστηλα, μονόστηλα ακόμα και «σαλόνια», φιλοξενούν αναλύσεις / καταγγελίες, δίκην «αποκαλύψεων», οι οποίες, υποτίθεται, πως υποδεικνύουν ένα προς ένα τα σημεία της πορείας που μας οδήγησε στον επικείμενο γκρεμό. Πολεοδομίες, εφορίες, τελωνεία, νοσοκομεία, δήμοι, επιχειρήσεις, και ό,τι άλλο υπάρχει στην ελληνική επικράτεια είναι βουτηγμένο στην αδιαφάνεια και τη διαφθορά.

Η ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΤΟΥ 1893 ΚΑΙ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΡΙΣΗ

Μπορεί η χρονική απόσταση να φαίνεται τεράστια αλλά δεν είναι. Οι πολιτικές δυνάμεις δείχνουν διαφορετικές αλλά μάλλον είναι παρόμοιες. Πάνω στον ιστορικό καμβά της Ελλάδας υφαίνονται τα ίδια και τα ίδια θέματα με ελάχιστες παραλλαγές που τα κάνουν ασχημότερα. Το ίδιο σκηνικό, οι ίδιοι ρόλοι και το ίδιο τέλος στο ιστορικό έργο. Αλλάζουν όμως οι πρωταγωνιστές.

Τρικούπης – Δεληγιάννης, Παπανδρέου – Καραμανλής - Παπανδρέου - Σαμαράς.

Όπως και τώρα έτσι και τότε, στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, είχαμε συσσώρευση χρεών και φυσικά όχι μόνο οικονομική αλλά πολυεπίπεδη πολιτική και πολιτισμική κρίση. Τα σημερινά δημόσια δάνεια / χρέη είναι, όπως επίσημα λέγεται, περίπου 300 δις ευρώ, ενώ τότε ήταν 823 εκατομμύρια χρυσές δραχμές ή 550 εκατομμύρια χρυσά γαλλικά φράγκα. Τα παρελθόντα δάνεια είχαν συναφθεί μεταξύ 1879 και 1890 και αντιπροσώπευαν μεγάλο ποσοστό στο ΑΕΠ όπως και τα σύγχρονα που είναι αποτέλεσμα επαναληπτικού δημόσιου χρέους των μεταπολεμικών δεκαετιών.

Υπάρχουν βάσιμα στοιχεία για καλλιέργεια αισιοδοξίας; Δεν ξέρω, αλλά οι κυβερνητικές ανακοινώσεις για την μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος μας ενημερώνουν ότι αυτό θα κινηθεί μέσα στους στόχους του μνημονίου και ακόμα καλύτερα ίσως. Οι ταυτόχρονες παρεμβάσεις στα κρατικά έσοδα και κρατικές δαπάνες φέρουν ένα ονομαστικό θετικό αποτέλεσμα. Για να γίνει όμως και μόνιμη πραγματικότητα το μικρό εσωτερικό έλλειμμα θα πρέπει να εξαλειφθούν οι αιτίες που το γιγάντωσαν. Διαφορετικά θα έχουμε και πάλι μια επανάληψη του παρελθόντος. Θυμίζω ότι και το 2000 το κρατικό έλλειμμα είχε περιορισθεί εντυπωσιακά για να καλύψει το κριτήριο Μάαστριχτ που επέβαλε ένα ύψος 3%, αλλά η διατήρηση της πολιτικής για παροχή δημόσιας αντιπαραγωγικής απασχόλησης το εκτίναξε στο 14% περίπου. Επίσης έχει μειωθεί και το εξωτερικό έλλειμμα της οικονομίας ως αντανάκλαση της μειωμένης εθνικής δαπάνης, γεγονότα που εξηγούν τη συνολική μείωση του Ακαθάριστου προϊόντος κατά 4%.

Αναντίρρητα η εικόνα της ελληνικής οικονομίας σήμερα περιέχει τα εξής χαρακτηριστικά. Μεγάλο έλλειμμα στο κρατικό προϋπολογισμό, μεγάλο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αυξανόμενη ανεργία, υψηλό πληθωρισμό και μείωση του εισοδήματος. Τα πέντε αυτά γνωρίσματα εκδηλωμένα ταυτόχρονα και με ιδιαίτερη ένταση, είναι πρωτόγνωρα, σπάνια και μακροχρόνια. Είναι δε απολύτως φυσικό, η συνισταμένη τους να δίδει το τεράστιο εξωτερικό χρέος που ανατροφοδοτεί διαδικασίες επιδείνωσης.