Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗ ΜΕ ΣΟΒΑΡΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ
Πόσο πιθανό είναι το φαινόμενο της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης να γνωρίσει την μεγαλύτερη απειλή από τότε που σχηματίσθηκε; Πόσο πιθανό είναι να επικρατήσουν οι δυνάμεις της εσωστρέφειας και της εθνικής περιχαράκωσης;
Η έναρξη της τρίτης δεκαετίας του 21ου πρώτου αιώνα φέρνει καθώς φαίνεται μεγάλες προκλήσεις που δύνανται να υπονομεύσουν την υφιστάμενη παγκόσμια ισορροπία.
Μετά τον επανακαθορισμό των δυνάμεων που ακολούθησε κατά την κρίση του 2008, φάνηκε πως η δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας είναι μεγαλύτερη από τους παράγοντες που προκαλούν κρίσεις. Τουλάχιστον έτσι φάνηκε γιατί για τα δέκα χρόνια που ακολούθησαν οι οικονομικές ισορροπίες έστω και εύθραυστες επανάφεραν τις καταγεγραμμένες αναπτυξιακές τάσεις σε κάθε περιφερειακό πόλο. Στην Β. Αμερική η αποκατάσταση μετά την μικρή εκκαθάριση των αγορών της πίστης και των κατοικιών έδωσε ενίσχυση στα αναπτυξιακά κύματα βελτιώνοντας και την δυναμική, στην Ε. Ένωση η κρίση του χρέους αντιμετωπίστηκε θετικά σε γενικές γραμμές δημιουργώντας επιπλέον προσδοκίες για την προώθηση του προγράμματος της πολιτικής ενοποίησης και στην Κίνα τα μεγάλα κύματα ανάπτυξης έγιναν ακόμα μεγαλύτερα.
Σήμερα όμως η δυναμική αυτή αναχαιτίζεται δραματικά. Ένας αναπάντεχος συνδυασμός πολλών απειλητικών παραγόντων εμφανίστηκε ξαφνικά και έθεσε σε τροχιά επικίνδυνων ελιγμών τις προσαρμοστικές πολιτικές των μεγάλων δυνάμεων. Παρατεταμένη Πανδημία παγκόσμιων διαστάσεων, ξέσπασμα πολέμου σχετικά μεγάλων κρατικών δυνάμεων σε ευρωπαϊκό έδαφος και ένα ξεχασμένο παλιό σκιάχτρο αυτό του στασιμοπληθωρισμού απειλεί να εμφανισθεί. Η πλήρης δραστηριοποίηση του συνδυασμού αυτού παράγει αισθήματα απόγνωσης γιατί εμφανίζεται με εκρήξεις όχι μόνο βομβών αλλά και τιμών των ενεργειακών προϊόντων, των πρώτων υλών και των βασικών και αναγκαίων για την καθημερινότητα αγαθών.
Σ’ αυτό το μείγμα του κακού δεν θα προσθέσω, αν και έχω το δικαίωμα, και την διάσταση της έλλειψης φωτισμένων ηγετών που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την αρνητικότητα της συγκυρίας προς όφελος των πολιτών τους αλλά και της ανθρωπότητας.
Στις ΗΠΑ η κοινωνική και οικονομική πολυπλοκότητα ποτέ δεν ήταν χειρότερη. Η Αμερική είναι διχασμένη για τα καλά. Ειδικότερα στο τομέα των ιδεών και των πεποιθήσεων ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας κοιτάζει προς την ασφάλεια της εσωστρέφειας και ένα άλλο προς την εκμετάλλευση των εξωτερικών ευκαιριών. Η Αμερική βρίσκεται λίγο πριν την γραμμή της απώλειας της παγκόσμιας ηγεμονίας. Πολλοί όμως επιμένουν ότι δεν βρίσκεται πριν τη γραμμή αλλά ότι την έχει περάσει. Η ανάδυση ενός πολυπολικού κόσμου βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη με την Κίνα να ηγείται σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου. Πέραν αυτού τα αντικειμενικά δεδομένα δεν ευνοούν. Ο πληθωρισμός έχει ξεπεράσει τον ανεκτό όριο και οι συνέπειες που προκαλεί είναι ό,τι χειρότερο για την προεδρία Μπάιντεν λόγω της δυσαρέσκειας που φουσκώνει από τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των Αμερικανών.
Τα ημερομίσθια είναι αυξημένα κατά 5,5% σε σχέση με πέρυσι ενώ ο πληθωρισμός τρέχει με 8% σε ετήσια βάση. Η υπέρ θέρμανση της οικονομίας επιβάλλει και ανάλογες πολιτικές αντιμετώπισης. Η αγορά ομολόγων θα περιορισθεί ασφαλώς στο τρέχον έτος ενώ τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια θα αυξηθούν. Ίσως ξεπεράσουν και το 3,5% προκειμένου να τιθασευθεί το επίπεδο τιμών αλλά αυτό θα αναχαιτίσει ίσως και να διακόψει το επενδυτικό κύμα με προφανείς συνέπειες στην αύξηση του εθνικού προϊόντος. Αλλά σύμφωνα με τον κανόνα Τaylor η αύξηση του ονομαστικού βραχυπρόθεσμού επιτοκίου θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη από την αύξηση του πληθωρισμού ώστε τα πραγματικά επιτόκια να είναι σε θέση να καταστούν αποδοτικά. Μία περίοδο ύφεσης φαίνεται πως είναι αναπόφευκτη για τις ΗΠΑ κάτι που πολύ γρήγορα θα αναγκάσει την αμερικανική διοίκηση να ξαναμειώσει τα επιτόκια για να την αντιμετωπίσει. Αλλά αν δεν μειωθεί και ο πληθωρισμός στο επιθυμητό 2% που θέτει η ομοσπονδιακή τράπεζα τότε ίσως εμφανισθεί το απεχθές πρόσωπο του σιμοπληθωρισμού.
Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι ίσως χειρότερη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία με την εισβολή της Ρωσίας στη χώρα αυτή δημιουργεί τεράστια προβλήματα στον ενεργειακό εφοδιασμό την ΄Ένωσης. Η αύξηση των τιμών των ενεργειακών προϊόντων μειώνει ασφαλώς την κατανάλωση τους και αυτό οδηγεί και στην συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής. Αν ο πόλεμος συνεχισθεί για μακρό χρονικό διάστημα τότε η αύξηση των τιμών θα επεκταθεί και σε άλλους τομείς αγαθών με αποτέλεσμα την ενίσχυση των δυνάμεων που προκαλούν ύφεση. Είναι βέβαιο πως οι ρυθμοί ανάπτυξης στην Ένωση θα μειωθούν και κανείς δεν γνωρίζει ακόμα αν η οικονομία της περάσει σε υφεσιακά επίπεδα.
Οι προσπάθειες που καταβάλλει να απεξαρτοποιηθεί από τη Ρωσία είναι αργές και καθυστερημένες και η επιτυχία τους θα απαιτήσει χρονική διάρκεια εντός της οποίας η Ευρώπη και ιδιαίτερα οι χώρες με τις χαμηλότερες αναπτυξιακές δυναμικές θα γνωρίσει την ψυχρότητα της ύφεσης.
Στα ανατολικά η Κίνα θα συνεχίσει να αναπτύσσεται αλλά με χαμηλότερους ρυθμούς. Η επανεμφάνιση των μολύνσεων της Omicron και ιδιαίτερα στη Σαγκάη που αριθμεί 27 εκατομμύρια κατοίκους εξαναγκάζει τον Σι Τζι Πίνγκ να επιβάλλει lockdown με προφανείς συνέπειες στους ρυθμούς ανάπτυξης. Όσο και να καταπολεμούν τον ιό με απαγόρευση κυκλοφορίας η πιθανότητα να επεκταθεί στην ηπειρωτική Κίνα είναι υπαρκτή και μεγάλη. Αυτό θα σημάνει αρνητικό συναγερμό στην κατανάλωση αλλά και στις γενικότερες οικονομικές δραστηριότητες με περεταίρω συνέπειες στους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας.
Όλα αυτά που αναφέρθηκαν επιφέρουν όπως είναι λογικό αστάθεια, ανισορροπία και μεταβολές στη παγκόσμια οικονομία. Δεν είναι γνωστό ακόμα αν οι μεταβολές αυτές θα αποφέρουν ωφέλεια ή ζημία μακροπρόθεσμα στην ανθρωπότητα αλλά στο κοντινό μέλλον είναι βέβαιο πως δεν θα ωφελήσουν κανένα από τους μείζονες παίκτες. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο πόλεμος στην Ουκρανία να αλλάξει και τις γεωπολιτικές ισορροπίες στον κόσμο. Να απειλήσει την παγκοσμιοποίηση μειώνοντας το παγκόσμιο εμπόριο και την κινητικότητα των κεφαλαίων. Εκείνο όμως που είναι βέβαιο είναι ότι θα υπάρξει μία μετατόπιση των προτεραιοτήτων. Η ενίσχυση των τομέων της ενέργειας και των στρατιωτικών εξοπλισμών θα αφαιρέσει πόρους από τους τομείς της κατανάλωσης, της αναψυχής και της ποιοτικής διαβίωσης μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων τα οποία θα δουν να μειώνεται η ευμάρεια τους.
Κουρματζής Θάνος