ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΤΟΥΣ

Από την ιστορία τους οι Έλληνες, σαν να λέμε από τη φύση τους, είναι ταγμένοι να μάχονται με μεγαλύτερες δυνάμεις απ’ αυτούς. Μια πρόχειρη ματιά στη τελευταία αυτή φάση που διανύουμε, μετά την σύσταση του νεοελληνικού κράτους δηλαδή, μας βεβαιώνει πως η μόνη ήσυχη και σχετικά δημοκρατική περίοδο που βιώσαμε ως Έλληνες ήταν αυτή των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.

Προς στιγμήν πιστέψαμε πως αφήσαμε πίσω μας τις αδελφοκτονίες, τους εθνικούς διχασμούς, τις χρεοκοπίες, τις μοναρχικές και στρατιωτικές δικτατορίες, τις ξένες πατρωνίες, τις τραγικές εκριζώσεις από πάτρια εδάφη, τις απώλειες εδαφών στην Κύπρο, τους πολέμους και τις κατοχές, και πως εισήλθαμε σε μία περίοδο ειρηνικής διαβίωσης και δημοκρατικής ξεγνοιασιάς. Δυστυχώς δεν ήταν έτσι. Για άλλη μία φορά η Ιστορία μας ειρωνεύτηκε.

Η σημερινή κατάσταση της οικονομίας και κοινωνίας, αν συγκριθεί με αυτήν που επικρατεί στις ανάλογες με την Ελλάδα χώρες και περιοχές, είναι απελπιστικά τραγική. Όχι τόσο στο πεδίο της οικονομίας, το οποίο σχετικά εύκολα επουλώνει τις πληγές του, όσο στις κλίμακες της κοινωνίας και τις σχέσεις μεταξύ τους. Απουσία συνοχής, έλλειψη εμπιστοσύνης, αξιακός ισοπεδωτισμός, ατομικός απομονωτισμός και ανυπαρξία πολιτικού οράματος, είναι στοιχεία, δυστυχώς όχι συμπτωματικά, που συνυπάρχουν και δημιουργούν δομικές απειλές για το μέλλον αυτού του τόπου.

Δεν ισχυρίζομαι πως η κατάσταση δεν είναι αναστρέψιμη. Είναι και μάλιστα εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Απλώς απαιτείται η εκπλήρωση ορισμένων προϋποθέσεων οι οποίες οφείλουν κατ’ αρχήν να κατανοηθούν ενιαία από εκείνους που ηγούνται σε κάθε μίκρο και μάκρο επίπεδο του δημόσιου και ιδιωτικού βίου. Οι προϋποθέσεις αυτές αφορούν στον τρόπο με το οποίο επικοινωνούν και δραστηριοποιούνται οι πολιτικές δυνάμεις, στον τρόπο με τον οποίο λαμβάνει γνώση των κρίσιμων καταστάσεων ο ελληνικός λαός και στον τρόπο με τον οποίο ασκεί την εξουσία του το κράτος. Χωρίς να αναλύω περαιτέρω τις διαστάσεις των τριών αυτών λειτουργικών πεδίων, θα υπογραμμίσω πως η κοινή τους βάση οφείλει να είναι οι αξίες της εντιμότητας, της δικαιοσύνης και της υπευθυνότητας και ο κοινός στόχος η παραγωγική και πολιτισμική ανασυγκρότηση της χώρας.

-         Μα πως είναι δυνατόν να είμαστε εδώ που είμαστε; Ρώτησε ο Κώστας το φίλο του Νίκο ενώ ρούφαγε τον καφέ του.

-         Όχι μόνο η αγοραστική δύναμη κατέρρευσε αλλά και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, μουρμούρισε, ενώ ο φίλος του κοίταζε την κίνηση στο δρόμο.

Οι δυο τους ήταν φίλοι για σαράντα χρόνια και βάλε… από τότε που φοιτούσαν στα πανεπιστήμια στο εσωτερικό και εξωτερικό. Συνταξιούχοι τώρα και μετά από πετυχημένη καριέρα δεν περίμεναν ότι θα αντιμετώπιζαν την ατομική και συλλογική ήττα στο τελευταίο μέρος της ζωής τους.

Στη προσωπική τους ζωή δεν ήταν λίγες οι φορές που ξέμειναν από χρήματα, δηλαδή βίωσαν την οδύνη της χρεοκοπίας. Στο Παρίσι ο Κώστας λίγο πριν τελειώσει το μεταπτυχιακό του είχε αδειάσει κυριολεκτικά από ρευστό και οι γονείς του στην Αθήνα αδυνατούσαν να τον βοηθούσαν.

-         εντάξει και τι έκανες για να ανταπεξέλθεις ρώτησε ο Νίκος.

-         Ό,τι θα έκανες και συ, και όλοι οι εχέφρονες…

-         δηλαδή άρχισες να ψάχνεις για εργασία εδώ και κει.. έτσι δεν είναι..

-         ακριβώς και μάλιστα χωρίς να αφήσω τις υποχρεώσεις μου στο πανεπιστήμιο. Απλώς άλλαξα τους ρυθμούς ασχολιών στην ημέρα μου. Αύξησα τους ρυθμούς.. και δούλευα και έγραφα την εργασία μου και όλα τ’ άλλα..

-         αυτό λέγεται εντατικοποίηση αντέτεινε ο Νίκος, που πάει καμιά φορά ενάντια στην ψυχολογία..

-         καλά τώρα…όταν έχεις ανάγκες βίου προσαρμόζεται και η ψυχολογία σου και όταν μάλιστα βλέπεις ότι τα καταφέρνεις η ψυχολογία σου ανεβαίνει…ένιωθα περίφημα αγαπητέ μου.. άλλωστε αυτό ήταν παροδικό… ωστόσο τα κατάφερα μια χαρά και ξεχρέωσα όποιον είχα φεσώσει στο παρελθόν…

Το βλέμμα του Νίκου χάθηκε από τον αισθητό κόσμο…Σκεφτόταν τη δική του. περίπτωση…κοίταξε πίσω στο παρελθόν και ακόμα εκείνη η τραχιά γεύση του ανεβαίνει στο στόμα.. ..

Λονδίνο 1975. Βροχή και υγρασία όπως πάντα. Ακίνητος μπροστά σε ένα καφέ κοντά στη Trafalgar sq. Μόλις είχε πάρει στα χέρια του χίλιες λίρες δάνειο από έναν επαγγελματία δανειστή με απίθανο επιτόκιο. Ήταν ανοικτός και σ' άλλες πλευρές. Στην Ελλάδα η μέθη της Δημοκρατίας στα ύψη.

Τα ποσά που χρώσταγε βέβαια δεν ήταν μεγάλα αλλά για έναν φοιτητή η πίεση που ασκούσαν ήταν ανυπόφορη. Ο ίδιος με τις περιορισμένες δυνατότητες σχετικοποίησης των δεδομένων που διέθετε τότε, η κατάσταση του τον οδηγούσε σε σκέψεις αυτοχειρίας. Ευτυχώς την απέφυγε.

-        δεν μου έχεις  πει ποτέ, γιατί έφθασες ως εκεί, τον ρώτησε ψύχραιμα ο Κώστας.

Ο Νίκος αναστέναξε και έβγαλε το χέρι του από την τσέπη.

-        Από νεανικές ηλιθιότητες είπε. Ήθελα να εντυπωσιάσω στην Μισέλ που υπέρ αγαπούσα και να δείχνω ότι κατάγομαι και εγώ από πλούσια οικογένεια. Διαφορετικά φοβόμουν ότι θα μ’ εγκατέλλειπε.. (Γέλασε άκακα).

Η συμπεριφορά μου ήταν αστόχαστη και εντελώς επιπόλαιη. Γελοίος αισθανόμουν και αγωνιούσα μήπως και αποκαλυφθεί η αλήθεια. Έκρυβα ό,τι μπορούσα και παραποιούσα τα δεδομένα μου. Στο τέλος φυσικά αποκαλύφθηκαν όλα και ήρθε το τέλος της σχέσης μας..

Ο Ευρωπαϊκός ολοκληρωτισμός και η Ελληνική ιδιαιτερότητα

Η τρέχουσα κρίση που ξεκίνησε το 2008 και της οποίας ο πυρήνας εντοπίστηκε στο χρηματοοικονομικό τομέα, αποκάλυψε γκρίζες περιοχές και αγκυλώσεις και σε άλλους κοινωνικούς χώρους πέραν του οικονομικού. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, φαίνεται πως έχει ήδη εισέλθει σε περίοδο όπου αναφύονται χαρακτηριστικά «εγωϊστικής επιθετικότητας» και «ατομικής υπεροχής» ορισμένων κρατών μελών της, των πλουσιότερων, σε βάρος άλλων, των φτωχότερων. Η εταιρικότητα, η αλληλεγγύη, η συλλογική συμπόρευση και η πραγματική σύγκλιση των επιπέδων ανάπτυξης που χαρακτήριζαν τις πολιτικές πράξεις και αποφάσεις των προηγούμενων δεκαετιών δεν διακρίνονται πλέον ευκρινώς. Αντίθετα όλο και περισσότερο τείνει να εδραιωθεί η κυριαρχία μιας πολιτικής αντίληψης που θεωρείται μοναδική και αναντικατάστατη, κάτω από την οποία οφείλουν να ευθυγραμμισθούν όλα τα κράτη / μέλη.

Η αντίληψη αυτή παγιώνεται πλέον στο τομέα άσκησης οικονομικής πολιτικής και αποκτά χαρακτηριστικά πλήρους απαίτησης για την εφαρμογή της. Πυρήνας της είναι η αρχή της ελεύθερης αγοράς και η ανεμπόδιστη λειτουργία της. Αυτό σημαίνει πως η κρατική παρεμβατικότητα, οι διοικητικές παρεμβολές και οι οριοθετικοί περιορισμοί, θεωρούνται απαγορευμένοι. Οι αγορές έστω και αν αποκλίνουν ενίοτε από τα επίπεδα ισορροπίας διαθέτουν ενδογενείς μηχανισμούς για αποκατάσταση. Οι αγορές τίθενται σε λειτουργική κίνηση από ανθρώπινα όντα πλήρως ορθολογικά και γνωρίζοντα τα βραχυχρόνια και μακροχρόνια συμφέροντα τους.

Απεικονίσθηκε μεγαλοπρεπώς η θεωρία αυτή στις διατάξεις της συνθήκης του Μάαστριχτ, έστω και αν πολλάκις παραβιάσθηκε από μεγάλα κράτη όπως η Γερμανία. Δεν επιτρέπονται δημοσιονομικά ελλείμματα πέραν του 3% του ΑΕΠ, και μη βιόσιμο χρέος άνω του 60% του ΑΕΠ, ούτε και πληθωρισμός κάτω από το 2%. Τα νούμερα αυτά είναι ενδεικτικά μιας νοοτροπίας που στρέφεται εναντίον του μεταπολεμικού μοντέλου της σοσιαλδημοκρατίας που ευνοούσε τις κρατικές δαπάνες και τον κρατικό παρεμβατισμό. Σήμερα όμως οι στόχοι των δημοσίων οικονομικών που τέθηκαν τότε έχουν απομακρυνθεί ολοσχερώς. Τα ποσοστά των δημοσίων χρεών είναι πολύ μεγαλύτερα, ο πληθωρισμός μετατράπηκε σε αποπληθωρισμό, το επιτρεπτό επίπεδο ελλείμματος καταργείται και πλέον ο κρατικός προϋπολογισμός οφείλει να είναι ισοσκελισμένος. Αν και αυτές οι ανατροπές προήλθαν εντός μικρής σχετικά περιόδου και από τότε που άρχισε η κυκλοφορία του ενιαίου νομίσματος, οι ευρωπαϊκές αρχές εμμένουν πεισματικά να διατηρούν την ίδια οικονομική πολιτική.

ΚΑΙ ΞΑΝΑ ΑΠ’ ΤΗΝ ΑΡΧΗ….

Ο μύθος του Σίσυφου είναι γνωστός σε όλους. Κάτι σαν ειμαρμένη συνοδεύει για πολλά χρόνια την πορεία της Ελλάδας μέσα στους αιώνες. Μετά την σύσταση του νεοελληνικού κράτους οι δεκαετίες που κύλησαν απέδειξαν ότι για να επιτευχθεί κάτι καλό έπρεπε προηγουμένως να συμβεί ένα τεράστιο κακό. Άφθονο αίμα Ελλήνων πότισε επιτεύγματα που ανύψωσαν την Ελλάδα εθνολογικά και γεωγραφικά στο σημείο που βρίσκεται σήμερα. Αλλά ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι σταθμοί της διαδρομής; Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, περνάμε στην συνταγματική μοναρχία. Επεκτείνεται η χώρα με την προσάρτηση της Θεσσαλίας και Άρτας, όπως και με την Ιόνιο πολιτεία. Κατόπιν, τον οικονομικό αρχιακό εκσυγχρονισμό που επιχείρησε ο Τρικούπης, διαδέχεται η χρεοκοπία και ακολουθούν οι πόλεμοι με την Οθωμανία. Το κίνημα στο Γουδί φέρνει τον Βενιζέλο από την επαναστατημένη Κρήτη, και εγκαινιάζεται μία νέα περίοδος για τη χώρα. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι απελευθερώνουν τη Μακεδονία και την Κρήτη ενώ ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος βρίσκει τη χώρα με την πλευρά των νικητών όπου και επανακτά τη δυτική Θράκη αλλά χάνει την Σμύρνη και τα νησιά. Και αυτό όμως πληρώνεται με τον τραγικό Εθνικό διχασμό που κατέστρεψε τον κοινωνικό ιστό. Ο μεσοπόλεμος θέτει κάποιες γραμμές εκκίνησης της βιομηχανικής οικονομίας αλλά οι προσπάθειες διακόπτονται βίαια από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τον οδυνηρό εμφύλιο που ακολούθησε. Η περίοδος 1952 -1972 χαρακτηρίζεται από πολλούς αναλυτές ως «χρυσή περίοδος αναπτύξεως» αλλά στο πολιτικό επίπεδο βρίθει ασταθών και επιβλαβών για τη χώρα γεγονότων που αύξησαν το συγκρουσιακό και διχαστικό δυναμικό ανάμεσα στους Έλληνες. Η κατάλυση της δημοκρατίας με την χούντα των συνταγματαρχών είναι κορυφαία στιγμή για την πολιτική ιστορία της χώρας και η εκδίωξη της απ’ την εξουσία συντελέστηκε με οδυνηρό τρόπο για πολλούς Έλληνες και για την Κύπρο επίσης. Ακολουθεί μία περίοδος τριάντα πέντε και πλέον ετών κατά την οποία η Ελλάδα παρά την πολιτική αντέγκλιση που πολλές φορές υπήρξε οξύτατη απόλαυσε ένα ικανοποιητικό επίπεδο ευημερίας. Ουσιαστικά πρόκειται για το πρώτο χρονικό διάστημα μετά την Ανεξαρτησία, όπου η χώρα διήλθε σχετικά ήρεμη πολιτική περίοδο εντός δημοκρατικών πλαισίων και κάποιας οικονομικής κινητικότητας.