Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗ ΜΕ ΣΟΒΑΡΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ

Πόσο πιθανό είναι το φαινόμενο της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης να γνωρίσει την μεγαλύτερη απειλή από τότε που σχηματίσθηκε; Πόσο πιθανό είναι να επικρατήσουν οι δυνάμεις της εσωστρέφειας και της εθνικής περιχαράκωσης;

Η έναρξη της τρίτης δεκαετίας του 21^ου πρώτου αιώνα φέρνει καθώς φαίνεται μεγάλες προκλήσεις που δύνανται να υπονομεύσουν την υφιστάμενη παγκόσμια ισορροπία.

Μετά τον επανακαθορισμό των δυνάμεων που ακολούθησε κατά την κρίση του 2008, φάνηκε πως η δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας είναι μεγαλύτερη από τους παράγοντες που προκαλούν κρίσεις. Τουλάχιστον έτσι φάνηκε γιατί για τα δέκα χρόνια που ακολούθησαν οι οικονομικές ισορροπίες έστω και εύθραυστες επανάφεραν τις καταγεγραμμένες αναπτυξιακές τάσεις σε κάθε περιφερειακό πόλο. Στην Β. Αμερική η αποκατάσταση μετά την μικρή εκκαθάριση των αγορών της πίστης και των κατοικιών έδωσε ενίσχυση στα αναπτυξιακά κύματα βελτιώνοντας και την δυναμική, στην Ε. Ένωση η κρίση του χρέους αντιμετωπίστηκε θετικά σε γενικές γραμμές δημιουργώντας επιπλέον προσδοκίες για την προώθηση του προγράμματος της πολιτικής ενοποίησης και στην Κίνα τα μεγάλα κύματα ανάπτυξης έγιναν ακόμα μεγαλύτερα.

Σήμερα όμως η δυναμική αυτή αναχαιτίζεται δραματικά. Ένας αναπάντεχος συνδυασμός πολλών απειλητικών παραγόντων εμφανίστηκε ξαφνικά και έθεσε σε τροχιά επικίνδυνων ελιγμών τις προσαρμοστικές πολιτικές των μεγάλων δυνάμεων. Παρατεταμένη Πανδημία παγκόσμιων διαστάσεων, ξέσπασμα πολέμου σχετικά μεγάλων κρατικών δυνάμεων σε ευρωπαϊκό έδαφος και ένα ξεχασμένο παλιό σκιάχτρο αυτό του στασιμοπληθωρισμού απειλεί να εμφανισθεί. Η πλήρης δραστηριοποίηση του συνδυασμού αυτού παράγει αισθήματα απόγνωσης γιατί εμφανίζεται με εκρήξεις όχι μόνο βομβών αλλά και τιμών των ενεργειακών προϊόντων, των πρώτων υλών και των βασικών και αναγκαίων για την καθημερινότητα αγαθών.

                 Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

Φαίνεται πως υπάρχουν δυνάμεις που βρίσκονται πάνω από τις δυνατότητες ελέγχου και των κυβερνήσεων και των κοινωνιών. Δυνάμεις που κανείς από τους δρώντες δεν ήθελε να υπάρξουν ούτε και να σχηματοποιηθούν. Πέρα δηλαδή από κάθε θέληση και κάθε σκοπό. Οι δυνάμεις αυτές συνθέτουν τον υπερβατολογικό χώρο, για να δανειστώ ένα όρο από τον Κάντ.

Εύλογο είναι να αναρωτηθεί κάποιος «πως τότε δημιουργούνται αυτές οι δυνάμεις;». Αυτές οι δυνάμεις κατά τη γνώμη μου, σχηματίζονται ως φαινόμενο του υπέρ πολλαπλασιασμού των ατομικών βουλήσεων/ αποφάσεων. Το πεδίο είναι πλανητικό και έως ένα ορισμένο σημείο η ένσκοπη βούληση για την επίτευξη ενός έργου είναι αποτελεσματική. Μετά όμως από ένα οριακό σημείο τη λεγόμενη πεπλατυσμένη γραμμή ή κατώφλι, η επανάληψη προκαλεί κατά ένα μεταφυσικό τρόπο συνέπειες που κανείς δεν ήθελε ή δεν επιδίωκε. Το αντίθετο θα έλεγα. Δημιουργείται ένας βρόχος αρνητικής ανάδρασης. 

Αυτά τα αποτελέσματα αυτονομούνται από τους δημιουργούς τους και ορίζουν αρνητικά ή και ενίοτε θετικά τις εξελίξεις του συνόλου. Επεξηγώντας περεταίρω θα τολμήσω να πω ότι οι δυνάμεις αυτές δημιουργούνται από τις αντινομίες του Λόγου, εννοώντας, των κακών εκτιμήσεων του ανθρώπινου μυαλού δηλαδή της γνωστικής του ικανότητας που αν δεν ελεγχθεί αυτό κριτικά οδηγεί σε ζημιογόνους εκτροχιασμούς.

        Η ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΑΤΟΜΟΥ

Το άτομο μέσα στην κοινωνία και ο ρόλος του στη γένεση και διαμόρφωση της είναι ένα θέμα που απασχόλησε και απασχολεί σχεδόν όλες τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες. Αν εξαιρέσουμε το βιολογικό του απτό υπόβαθρο, το άτομο το ίδιο ως υποκείμενο είναι μία κατ’ εξοχήν έννοια με ιστορικό περιεχόμενο.

Στη φιλοσοφία, στην κοινωνιολογία, στην πολιτική επιστήμη, στην ανθρωπολογία, στη ψυχολογία και φυσικά στα οικονομικά το άτομο συνιστά το κέντρο πέριξ του οποίου κινούνται οι αναλύσεις, οι εκτιμήσεις και τα αξιολογικά επιστημονικά πορίσματα. Το άτομο δηλαδή το ανθρώπινο όν είναι ταυτόχρονα δημιουργός και δημιούργημα. Δημιουργός συνθηκών, δομών και κοινωνιών και ταυτόχρονα αποτέλεσμα τους. Ο διττός αυτός χαρακτήρας του όντος αυτού το οποίο από τον Αριστοτέλη ορίστηκε ως «ζώον λόγον έχον», έχει κατά καιρούς προκαλέσει μεγάλα κύματα σύγχυσης και ασάφειας στους επιστήμονες και στους αντίστοιχους κλάδους που το μελετούν. Οφείλουμε να σκεφτούμε τον φιλοσοφικό δυισμό του υποκειμένου και του αντικειμένου, τον κοινωνιολογικό ανάλογο του δρώντος και των δομών και τόσων άλλων δυισμών από τους οποίους προέκυψαν και αντίστοιχες πολιτικές ιδεολογίες όπως ο φιλελευθερισμός ή ο αυταρχικός κρατικός ολοκληρωτισμός.

     Ο ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΣΜΟΣ ΔΙΑΒΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Εντελώς τυχαία άκουσα τον Π. Γερουλάνο στη τηλεόραση να «ξεδιπλώνει» το πρόγραμμα του εν’ όψη των εκλογών στο ΚΙΝΑΛ για την ανάδειξη νέου αρχηγού. Ομολογώ ότι μου κέντρισε την προσοχή και κάθισα να ακούσω μέχρι το τέλος την ομιλία του. Έθεσε ακροθιγώς το ζήτημα της αποκέντρωσης και της αναδιανομής της πολιτικής εξουσίας. Ένα ζήτημα που μ’ απασχολεί για πολλά χρόνια επιστημονικά και ιδεολογικά.

Ο Π. Γερουλάνος οδηγήθηκε στο συμπέρασμα της αποκέντρωσης λόγω της εμπειρίας του ως υπουργός Πολιτισμού. Δεν μελέτησε όλες τις διαστάσεις του προβλήματος και δεν έψαξε καθώς φάνηκε να βρει λύσεις που αφορούν στο σύνολο της χώρας. Έστω και έτσι, έδειξε ότι προβληματίστηκε και ότι αν αποκτήσει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες και γνώσεις ίσως επιχειρήσει να εργασθεί προς την κατεύθυνση του επανακαθορισμού του μοντέλου διακυβέρνησης της Ελλάδας. Αν όχι, δηλαδή δεν ασχοληθεί επιστημονικά με το θέμα αυτό, τότε θα αποδείξει ότι προσέγγισε επιφανειακά και επιπόλαια μία από τις αναρίθμητες πλευρές του. Και ποιος θα δεχθεί επιπόλαιους επίδοξους αρχηγούς;

Οι λόγοι της υπέρ συγκέντρωσης του πληθυσμού στην Αττική χρονολογούνται από τη λήξη του εμφυλίου πολέμου. Ο διχασμός, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η περιθωριοποίηση, η σφοδρή πολιτική αντέγκληση ήταν όχι μόνο φαινόμενα παροδικά αλλά παγιωμένες κοινωνικές και οικονομικές καταστάσεις που οι συνέπειες τους δεν έχουν ακόμα εξαλειφθεί και «κρατούν» επίμονα την Ελλάδα πίσω. Πίσω και σε σχέση με άλλες χώρες του δυτικού κόσμου και σε σχέση με τις δικές της δυνατότητες.

Αν θεωρήσουμε ότι το δρων υποκείμενο ιστορικά είναι ο ελληνικός λαός και ο στόχος του είναι η ευημερία που επιφέρει η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη τότε είναι σίγουρο ότι τα εμπόδια που αναστέλλουν την επίτευξη του στόχου είναι οι λανθασμένες και απαρχαιωμένες κατανομές των πόρων. Ανθρώπινων πόρων, κεφαλαιακών πόρων, τεχνολογικών πόρων, επιστημονικών, πολιτιστικών πόρων και ό,τι άλλο. Οι κατανομές αυτές έτσι στρεβλές και ασύμμετρες που είναι συνιστούν το στρατηγικό μειονέκτημα της χώρας από το οποίο ξεπηδούν τα περισσότερα των δεινών και των κακώς κειμένων.

Είναι περισσότερο από αληθινό ότι η Αττική συγκεντρώνει όλες τις δυνητικές προϋποθέσεις που φέρνουν την ανάπτυξη ενός θεσμού, μιας επιχείρησης, ενός ατόμου. Όμως η Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αττική. Και η ανάπτυξη δεν μπορεί να επέλθει μόνο στην Αττική. Αν υποθέσουμε ότι η καμπύλη ανάπτυξης όπως αυτή μετράται με το κατά κεφαλή ΑΕΠ, έκανε κορυφή κατά το τέλος της δεκαετίας του ’90, από τότε η καθοδική της πορεία δεν έχει ακόμα καταγράψει το χαμηλότερο χαμηλό της.