ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ;

Η διεθνής αγορά ενεργειακών προϊόντων εμφανίζει τέτοια συνθετότητα που είναι δύσκολο να τη συναντήσει κανείς σε οποιαδήποτε άλλη αγορά.

Αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί τα προϊόντα αυτά δεσμεύουν μεγάλους πόρους παγκοσμίως και στο τομέα της παραγωγής και στο τομέα της κατανάλωσης.

Οι τιμές τους εμφανίζουν μεγάλες διακυμάνσεις οι οποίες όσο και αν επιχειρούν οι εμπλεκόμενοι φορείς να ελέγξουν τους παράγοντες που τις τροφοδοτούν αυτό δεν γίνεται πάντα εφικτό. Και αυτό συμβαίνει γιατί πολλοί από τους παράγοντες αυτούς είναι δύσκολα προγνώσιμοι και προβλέψιμοι όπως για παράδειγμα οι φυσικές καταστροφές ή το ξέσπασμα πολέμων. 

Πρόσφατα οι εξελίξεις στο τομέα του διεθνούς πετρελαίου έχουν προξενήσει το ενδιαφέρον πολλών αναλυτών και κυβερνήσεων. Και τούτο γιατί το πετρέλαιο βρίσκεται πίσω από κάθε μεγάλη αναταραχή στον πολιτικό ή οικονομικό στίβο τα τελευταία τουλάχιστον εκατό χρόνια. Οι άνθρωποι είναι συνδεδεμένοι με πολλούς τρόπους όσο φτωχοί ή πλούσιοι και αν είναι τόσο ως προς την εξυπηρέτηση των βασικών αναγκών τους όσο και των μη βασικών δηλαδή των περιτών. 

Οι χώρες που παράγουν πετρέλαιο είναι 48 από τις οποίες οι μεγάλοι παίκτες δεν είναι ούτε οι μισές. Για παράδειγμα η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία και οι ΗΠΑ είναι χώρες που παράγουν πάνω από έντεκα εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Ο ΟΠΕΚ ως οργανισμός προσφέρει στην παγκόσμια παραγωγή κοντά στο 40% της συνολικής. Υπάρχουν επίσης χώρες όπως είναι το Ιράν που ενώ είναι σημαντική δύναμη στο τομέα της παραγωγής πετρελαίου ωστόσο αναγκάζεται να εισάγει αρκετά μεγάλες ποσότητες για να καλύψει τις εσωτερικές του ανάγκες.

                       Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

 (το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στο Capital.gr).

Οι εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα σε ένα τομέα δεν είναι ασυσχέτιστες με εκείνες άλλων τομέων. Η αλληλεξάρτηση που αναπτύσσεται ως φαινόμενο δεν αφορά μόνο το εσωτερικό μιας χώρας αλλά και το εσωτερικό περιφερειακών ζωνών ή και το παγκόσμιο επίπεδο ακόμα.  Λίγο ή πολύ όλες οι χώρες βρίσκονται μπλεγμένες σε ένα οικονομικό και γεωπολιτικό ιστό που η κάθε τους απόφαση οφείλει να προσμετρά πλήθος παραγόντων πότε ορατών και πότε όχι, πριν ληφθεί. Αφού μετά την καταμέτρηση και μελέτη αυτών των συνεπειών ( impact analysis) η κυβέρνηση της χώρας αποφασίσει πως είναι σε θέση να λάβει στρατηγική απόφαση τότε όποιες αντιδράσεις και αν προέλθουν από το εξωτερικό θα είναι αναμενόμενες.

Η Τουρκία σημειώνοντας επιτυχίες στη σφαίρα της οικονομίας από το 2003 και μετά, έως το 2014, θεώρησε εύκολο πως με την αύξηση της οικονομικής της δύναμης θα μπορούσε να επαναπροσδιοριστεί και γεωπολιτικά και περιφερειακά. Με ασυντόνιστες και συμπτωματικές ενέργειες άρχισε να συγκεντρώνει δυναμικά ισχύος από τους ασθενέστερους γείτονες  εξ' ανατολών και να οραματίζεται πως ήρθε επί τέλους η εποχή όπου θα αναδειχθεί ως αναμφίβολη περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μ. Ανατολή, όπως ας πούμε η Ιαπωνία στην Άπω Ανατολή. Μεγάλες δαπάνες για εξοπλισμούς, ηγεμονική αναθεωρητική ρητορική, επεμβάσεις στη Συρία με πρόσχημα το κουρδικό, άσκηση απειλής βίας προς τα Δυτικά, ευκαιριακή αμφισβήτηση των ΗΠΑ, και εγκαθίδρυση υπερσυγκεντρωτικού καθεστώτος στο εσωτερικό της με κύριο δεσπότη τον Ερτογκάν, είναι ορισμένα στοιχεία που σκιαγραφούν το νέο “πρόσωπο” της χώρας αυτής. Δυστυχώς όμως για την ίδια και το λαό της η κυβέρνηση του Ερτογκάν δεν προσμέτρησε σωστά.

     Η ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ

Το κράτος ως έννοια και ως πραγματικότητα τόσο στη θεωρία της αριστεράς όσο και σ’ αυτήν της δεξιάς αποτελεί κομβικό σημείο γύρω από το οποίο έχουν σχηματιστεί όλες οι πολιτικές διαχείρισης και επιβολής της εξουσίας. Ιδιαίτερα για τη θεωρία της αριστεράς το κράτος θα πρέπει να συνιστά το βασικό εργαλείο όχι μόνο άσκησης της εξουσίας αλλά και ελέγχου της αντίπαλης ή των αντίπαλων τάξεων. Με λίγα λόγια το κράτος υποκαθιστά το κόμμα απορροφώντας το εν μέρει ή εν όλω και πλέον βρίσκεται κάτω από τη βούληση της κυβερνητικής ομάδας που έχει το πολιτικό πρόσταγμα. Επιπρόσθετα για την αριστερά το κράτος αποτελεί και πηγή εξουσίας τα προϊόντα της οποίας υποχρεούται να ελέγχει γιατί διαφορετικά δεν θα μπορεί να ελέγχει και την ίδια την κοινωνία.

Μια άλλη θεωρητική θέση με την οποία η αριστερά έχει ανατραφεί είναι η θέση που κατέχει η μικροαστική και μεσοαστική «τάξη» στην κοινωνική διάταξη. Ποτέ για την αριστερά οι βαθμίδες αυτές δεν αποτέλεσαν στηρίγματα πολιτικής οικοδόμησης θέσεων ούτε υπήρξαν και κοινωνικοοικονομικά ωφέλιμες. Στο ενδιάμεσο των δύο μεγάλων πόλων της κεφαλαιοκρατικής και της εργατικής τάξης αυτές οι δύο ερμαφρόδιτες κατηγορίες θα έπρεπε, κατά μία άλλη σκληρηνοπυρηνική θέση, να εξουδετερεθούν.

Αυτές οι θέσεις φετίχ κυριαρχούν στη πολιτική σφαίρα των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών του εταιρικού καπιταλισμού γιατί στις αναπτυγμένες η διασπορά της εξουσίας και η ουδετερότητα του κράτους είναι θέσεις και πρακτικές που έχουν εφαρμοσθεί πριν από πολλά χρόνια και πάντως αμέσως μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης, της λατινικής Αμερικής, η Κίνα, η Ινδία, η Τουρκία, η Ρωσία, κλπ, έχουν ταυτίσει το κράτος με το κόμμα που βρίσκεται στην εξουσία εμποδίζοντας να αναπτυχθεί οποιαδήποτε άλλη μορφή δύναμης. Γι’ αυτές τις χώρες όπου η οικονομική δομή δεν είναι ανεξάρτητη και αυτοτελής αλλά ουσιαστικά εξαρτημένη και ετεροκαθοριζόμενη από το εξωτερικό και κυρίως από τις αναπτυγμένες χώρες, η ακαμψία και η πολιτική μεροληψία των κρατικών μηχανισμών αποτελεί την πηγή της διαφθοράς, της διαπλοκής και της έλλειψης δημόσιας διαφάνειας.  Οι παθογένειες αυτές κατά ένα μεγάλο μέρος δεν οφείλονται στην αρπακτική νοοτροπία των πολιτικών αξωματούχων αλλά στον δομικό τρόπο που είναι κτισμένο το κράτος δηλαδή στην ταύτιση του με το επιλεγέν κόμμα που το θεωρεί ως λάφηρο ένεκα μιας συμπτωματικής εκλογικής του νίκης. Η εξυπηρέτηση των κομματικών ημετέρων, των φίλων, των προσκείμενων, κλπ, της έλλειψης θεσμικής ανεξαρτησίας, της διάκρισης των εξουσιών, της εκλογής των ηγεσιών των μηχανισμών ασφαλείας και της απονομής δικαιοσύνης, και τόσων άλλων άκαμπτων κομματικών πολιτικών αποτελούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις που παράγουν ένα αναποτελεσματικό και επικίνδυνο κρατικό μηχανισμό γιατί προφανώς η στελέχωση του δεν είναι αντικειμενική και αξιοκρατική αλλά υπόκειται όπως είπα στις αρχές της μεροληψίας και της εύνοιας.

ΠΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ

 Οι σύγχρονες κοινωνίες συγκεντρώνουν όλο και περισσότερο διαφορετικά και ετερόκλητα στοιχεία που έχουν τη δύναμη να τις μετατρέπουν σε ασταθείς, ευμετάβλητες και τελικά ανισόρροπες. Ένα από τα κυριότερα είναι εγκατεστημένο στο πεδίο της οικονομίας και των σχετικών άπειρων δραστηριοτήτων της. Λόγω του μεγέθους και του μεγάλου αριθμού των συμμετασχόντων είναι δύσκολο να προβλεφθούν οι συνέπειες των αποφάσεων τους με την εφαρμογή μιας προληπτικής πολιτικής. Με τον τρόπο αυτό ξεσπούν κρίσεις που σε πρώτη φάση δημιουργούν σε ένα τμήμα του κοινωνικού συνόλου καταστροφές αλλά και οι εκ των υστέρων πολιτικές αποκατάστασης φέρουν πάλι καταστροφικά αποτελέσματα σε ένα επί πλέον μέρος της κοινωνίας ή και οριζόντια στο σύνολο. Σαφώς αναφέρομαι στις δυτικές κοινωνίες που η πορεία τους προς την ωρίμανση αντί να εξομαλύνει τις αντιθετικές δυνάμεις που εσωτερικεύουν, τις οξύνει λόγω της αύξησης της πολυειδούς πολυπλοκότητας.

Οι οικονομικές κρίσεις ίσως είναι αμετάκλητα επιζήμιες για πολλούς αλλά για κάποιους και για το ίδιο το σύστημα αποτελούν αποτελεσματική βαλβίδα ασφαλείας. Η ιστορία έχει καταφανώς αποδείξει πως μέσω των κρίσεων στην οικονομία και τελικά και στην πολιτική σφαίρα ο καπιταλισμός έχει εφεύρει τον καταλληλότερο τρόπο για να αντιμετωπίσει τον κακό εαυτό του. Θυσιάζει τα ασθενέστερα μέρη του για να αναπτυχθούν τα υγιέστερα. Το κόστος σε πόρους, σε ανθρώπινο και πάγιο κεφάλαιο στη μία πλευρά είναι αυτομάτως κέρδος στην άλλη. Βραχυπρόθεσμα θα μπορούσαμε να πούμε πως το κόστος σε ένα μέρος της κοινωνίας είναι μεγαλύτερο από το κέρδος που καταγράφει το άλλο μέρος. Στη περίπτωση αυτή ένα ολοκληρωμένο κοινωνικό κράτος πρόνοιας οφείλει να οικοδομεί ένα δίκτυο ασφαλείας για τους πληττόμενους ώστε να περιορίζει και να μειώνει τις ζημίες διασφαλίζοντας τις βάσεις της κοινωνικής συνοχής. Αυτή η παλινδρομική κίνηση στην κοινωνική εξέλιξη, εμπρός – πίσω και ξανά νέος κύκλος αφαιρεί από την ανθρώπινη πρόοδο τον πυρήνα της αναπτυξιακής διαδικασίας. Ένα άλλο οικονομικοκοινωνικό σύστημα, θεωρητικό ακόμα αν όχι φανταστικό, χωρίς τις αγκυλωτικές ανασχέσεις του ισχύοντος, θα μπορούσε να είχε αντιμετωπίσει θετικά τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας δεδομένου του επιστημονικού και τεχνολογικού σημερινού επιπέδου.

Ο εξυγιαντικός αυτός τρόπος δηλαδή ο τρόπος της πρόκλησης κρίσεων, έρχεται από το βαθύ παρελθόν. Από τις αρχές ακόμα της νεωτερικής περιόδου.