ΠΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ

 Οι σύγχρονες κοινωνίες συγκεντρώνουν όλο και περισσότερο διαφορετικά και ετερόκλητα στοιχεία που έχουν τη δύναμη να τις μετατρέπουν σε ασταθείς, ευμετάβλητες και τελικά ανισόρροπες. Ένα από τα κυριότερα είναι εγκατεστημένο στο πεδίο της οικονομίας και των σχετικών άπειρων δραστηριοτήτων της. Λόγω του μεγέθους και του μεγάλου αριθμού των συμμετασχόντων είναι δύσκολο να προβλεφθούν οι συνέπειες των αποφάσεων τους με την εφαρμογή μιας προληπτικής πολιτικής. Με τον τρόπο αυτό ξεσπούν κρίσεις που σε πρώτη φάση δημιουργούν σε ένα τμήμα του κοινωνικού συνόλου καταστροφές αλλά και οι εκ των υστέρων πολιτικές αποκατάστασης φέρουν πάλι καταστροφικά αποτελέσματα σε ένα επί πλέον μέρος της κοινωνίας ή και οριζόντια στο σύνολο. Σαφώς αναφέρομαι στις δυτικές κοινωνίες που η πορεία τους προς την ωρίμανση αντί να εξομαλύνει τις αντιθετικές δυνάμεις που εσωτερικεύουν, τις οξύνει λόγω της αύξησης της πολυειδούς πολυπλοκότητας.

Οι οικονομικές κρίσεις ίσως είναι αμετάκλητα επιζήμιες για πολλούς αλλά για κάποιους και για το ίδιο το σύστημα αποτελούν αποτελεσματική βαλβίδα ασφαλείας. Η ιστορία έχει καταφανώς αποδείξει πως μέσω των κρίσεων στην οικονομία και τελικά και στην πολιτική σφαίρα ο καπιταλισμός έχει εφεύρει τον καταλληλότερο τρόπο για να αντιμετωπίσει τον κακό εαυτό του. Θυσιάζει τα ασθενέστερα μέρη του για να αναπτυχθούν τα υγιέστερα. Το κόστος σε πόρους, σε ανθρώπινο και πάγιο κεφάλαιο στη μία πλευρά είναι αυτομάτως κέρδος στην άλλη. Βραχυπρόθεσμα θα μπορούσαμε να πούμε πως το κόστος σε ένα μέρος της κοινωνίας είναι μεγαλύτερο από το κέρδος που καταγράφει το άλλο μέρος. Στη περίπτωση αυτή ένα ολοκληρωμένο κοινωνικό κράτος πρόνοιας οφείλει να οικοδομεί ένα δίκτυο ασφαλείας για τους πληττόμενους ώστε να περιορίζει και να μειώνει τις ζημίες διασφαλίζοντας τις βάσεις της κοινωνικής συνοχής. Αυτή η παλινδρομική κίνηση στην κοινωνική εξέλιξη, εμπρός – πίσω και ξανά νέος κύκλος αφαιρεί από την ανθρώπινη πρόοδο τον πυρήνα της αναπτυξιακής διαδικασίας. Ένα άλλο οικονομικοκοινωνικό σύστημα, θεωρητικό ακόμα αν όχι φανταστικό, χωρίς τις αγκυλωτικές ανασχέσεις του ισχύοντος, θα μπορούσε να είχε αντιμετωπίσει θετικά τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας δεδομένου του επιστημονικού και τεχνολογικού σημερινού επιπέδου.

Ο εξυγιαντικός αυτός τρόπος δηλαδή ο τρόπος της πρόκλησης κρίσεων, έρχεται από το βαθύ παρελθόν. Από τις αρχές ακόμα της νεωτερικής περιόδου.

                                   ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ            

 Απορίας άξια πολλά από τα τρέχοντα πολιτικά και οικονομικά δρώμενα. Πολλά μάλιστα είναι και θυμού και οργής άξια, αλλά η συγγραφική ευγένεια απαιτεί αυτοσυγκράτηση.

Αφήνω στην άκρη προς το παρών τα θέματα που αφορούν τις σχέσεις της χώρας με την Τουρκία, αφήνω στην άκρη τα θέματα που αφορούν τον μετριασμό και την χαλάρωση της μνημονιακής επιτήρησης τον Αύγουστο. Ούτε το λεγόμενο «μακεδονικό» και οι διαπραγματεύσεις που το αφορούν θα αναλυθούν εδώ ακόμα σε ανώριμη κατάσταση τελούντα.

Εκείνο αντίθετα που θα τύχει του ενδιαφέροντος μου είναι το θέμα των δεκατριών περιφερειακών συμβουλίων ανάπτυξης που ξεκίνησε και μάλλον ολοκλήρωσε η τρέχουσα κυβέρνηση. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσω και το εθνικό σχέδιο ανάπτυξης που θα καταθέσει το υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και το οποίο διευθύνεται από τον αρμόδιο υπουργό Τσακαλώτο.

Η κοινωνική πραγματικότητα στην Ελλάδα αυτή την ιστορική συγκυρία είναι τραγική. Ο κοινωνικός σχηματισμός έχει πάρει την μορφή της Γκουέρνικα του Πικάσο. Πολυτεμαχισμένος και αποδομημένος με λειτουργίες στην ελάχιστη κλίμακα επιτρέπουν όλα σχεδόν τα μέρη του να συγκρούονται μεταξύ τους και να απομορφώνουν το σύνολο και την αναγκαιότητα του. Από διάφορα κοινωνικά και πολιτικά μέρη τίθενται κάποιοι στόχοι αλλά τα ακατάλληλα μέσα που επιλέγονται τελικά τους ακυρώνουν. Οι άνθρωποι είναι χωρίς προσανατολισμό και έτοιμοι να προχωρήσουν σε επιλογές που θα αποδειχθούν ξανά λανθασμένες. Εργασιακά, επαγγελματικά και οικονομικά η εικόνα της χώρας είναι πρωτοφανέρωτα παραμορφωμένη. Και στο παρελθόν υπήρξαν ζοφερές καταστάσεις εν καιρώ ειρήνης αλλά η διατηρημένη συνοχή του κοινωνικού ιστού δεν επέτρεπε αυτήν την προϊούσα αποδόμηση που βιώνει σήμερα ο τόπος.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ

Βασικό στοιχείο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, στη νεωτερική εποχή και κατά το σύστημα του ύστερου βιομηχανικού πολιτισμού, αποτελούν, όπως είναι γνωστό, τα πολιτικά κόμματα όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων. Τα κόμματα είναι στην ουσία οι βασικοί φορείς της πολιτικής διαπραγμάτευσης σε μια κοινωνία στη βάση της οποίας λαμβάνονται οι δημόσιες αποφάσεις για τον προσανατολισμό μιας χώρας και τις συνθέσεις της κοινωνίας.

Συντίθενται από ενεργούς πολίτες όλων των κοινωνικών στρωμάτων και τάξεων που αποφασίζουν να συστήσουν συλλογικότητα στη βάση ορισμένων ιδεολογικών αρχών και πολιτικών προγραμμάτων προς εξυπηρέτηση εθνικών και κοινωνικών σκοπών.  Είναι άκρως φυσιολογικό η συλλογικότητα αυτή των συνασπισμένων πολιτών να έρχεται σε αντιπαράθεση με άλλες πολιτικές συλλογικότητες, άλλα κόμματα δηλαδή, που διαπνέονται από διαφορετικές ιδέες, αρχές και πρακτικές. Στο πλαίσιο όμως του κοινοβουλευτισμού όλα τα κόμματα συμφωνούν να αποκλείσουν από τις πρακτικές επηρεασμού των ψηφοφόρων αλλά και των μεταξύ των σχέσεων, την άσκηση βίας.

 Καταστατικά από τα κόμματα εκλείπει η δυνατότητα απόκτησης ατομικού και οικογενειακού οικονομικού κέρδους για τα στελέχη που το απαρτίζουν. Η ενασχόληση με την πολιτική πρακτική οφείλει να ασκείται αφιλοκερδώς και με μόνο κίνητρο την υπηρέτηση των εθνικών και κοινωνικών σκοπών. Αν κατά την άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας από ένα ή συνασπισμό κομμάτων, παρατηρηθεί να εκτρέπονται προς το οικονομικό προσωπικό όφελος ορισμένα στελέχη τότε αυτά τίθενται εκτός του πολιτικού και κομματικού πεδίου ή και ενίοτε, ανάλογα με το τελεσθέν παράπτωμα, φυλακίζονται.

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΑ “ΣΥΝΟΡΑ” ΤΩΝ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΩΝ

Μερικά χρόνια πριν οι γεωπολιτικές ισορροπίες ανά τον κόσμο δεν ήταν τόσο ευμετάβλητες και ασταθείς όσο είναι σήμερα. Ίσως φανεί παράξενο ή υπερβολικό να διαβλέπω κάτι τέτοιο αλλά συμβαίνουν γεγονότα που δεν είναι ακόμα ευρέως ορατά. Ιδιαίτερα μετά την εκλογή του Ντ. Τράμπ, το λεγόμενο Μπρέξιτ, το Συριακό και το Κουρδικό πρόβλημα, το ξέσπασμα της Β. Κορέας, και τις ενδοευρωπαϊκές αντιπαραθέσεις, οι γεωπολιτικές ισορροπίες στο κόσμο φαίνεται πως αποκτούν ένα μομέντουμ αλλαγών που δεν εμανίζονται ακόμα στα προγράμματα ενημερώσεων των μεγάλων τηλεοπτικών καναλιών ανά τον κόσμο.

Θα μπορούσε ένας απλός παρατηρητής να σκεφτεί πως η ισχύς των ΗΠΑ είναι ακόμα κραταιά στον κόσμο και πως οι οποιεσδήποτε οξύνσεις έχουν περιφερειακό χαρακτήρα και χαμηλή εμβέλεια. Αυτό όμως δεν είναι ακριβές. Για ένα οξυδερκή αναλυτή τα πράγματα είναι διαφορετικά και θα μπορούσαν να αποκτήσουν τρομερό ενδιαφέρον στο αμέσως επερχόμενο μέλλον. 

Πρώτα απ' όλα η οικονομία των ΗΠΑ βρίσκεται σε τροχιά αργών κινήσεων. Παρ' ό,τι το ΑΕΠ εξελίσσεται μετρίως θετικά, και τα επιτόκια βρίσκονται σε ανοδική πορεία, οι βαθύτερες δομές και οι σχέσεις τους είναι ανησυχητικές. Το χρέος της πάει να ξεπεράσει το συνολικό ΑΕΠ και τα δίδυμα ελλείμματα μοιάζουν να διαφεύγουν πολύ από το να θεωρείται η συμπεριφορά τους κανονική. Η Κίνα που δέχεται τις κατηγορίες του Τράμπ για επιθετική τιθάσευση του νομίσματος της κρατάει στα χέρια της ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού χρέους παίζοντας πολύ σημαντικό ρόλο στις παγκόσμιες κυκλικές ροές χρήματος. Απειλεί, επιπρόσθετα, να γεμίσει τις αμερικανικές αγορές με φθηνά και χαμηλής ποιότητας προϊόντα λαϊκής κατανάλωσης που όσο και αν υποτιμώνται δεν παύουν ωστόσο να αφαιρούν θέσεις εργασίας από την αμερικανική οικονομία.