Ο ΧΡΟΝΟΣ –Ο ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΙΝΑΙ

Είναι μία παλιά συνήθεια να ψάχνει ο άνθρωπος να προσανατολιστεί ιστορικά και χρονικά όταν οι τρέχουσες συνθήκες του βίου τον συμπιέζουν. Αναζητά να βρει λαβές συντήρησης μέσα στην ιστορία, στην εθνική ταυτότητα, στη χοάνη του πολιτισμού του, της καταγωγής ακόμα και μέσα στην μεταφυσική ακαταληψία. Προσπαθεί να ανακαλύψει και να αποσπάσει στοιχεία που θα βεβαιώσουν το είναι της ύπαρξης, τους σκοπούς τούτης της παρουσίας του με την έννοια της κατοχύρωσης προσωπικού περιεχομένου.

Δυστυχώς όσο οι προσπάθειες του μεγαλώνουν τόσο μεγαλώνει και η απογοήτευση του γιατί ανακαλύπτει πως οι παράμετροι στις οποίες αναζητά το αποχρών στοιχείο του είναι τόσο περίπλοκες και συστρεφόμενες που με την πρώτη ματιά είναι αδύνατο να συμπτύξει ουσία.

ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΜΕ ΤΙΣ ΣΚΙΑΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΩΣΕΙΣ

Πριν εκατό χρόνια την ίδια ακριβώς χρονολογία ο κόσμος βίωνε την τρομακτικότητα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Σήμερα οι πιο απαισιόδοξοι αισθάνονται πως έχουν αρχίσει να «μαζεύονται» οι ίδιες προϋποθέσεις για την επανάληψη του κακού.

Το έναυσμα για την διακοπή της πορείας που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1970 και θεωρήθηκε ως «πολιτική κανονικότητα» το έδωσε η κρίση του 2008. Μέχρι τότε οι παγκόσμιες συντεταγμένες του οικονομικού συστήματος έδειχνε να επιτυγχάνουν τα αποτελέσματα που έθεταν. Οι μεγάλες μετακινήσεις οικονομικών πόρων από την αναπτυγμένη περιοχή του πλανήτη στην υπανάπτυκτη προς στιγμήν φάνηκε πως θα απέβαιναν οφέλιμες και για τις δύο. Άρχισαν να αναδύονται αγορές εκεί που δεν υπήρχαν, να μειώνονται τα φαινόμενα υποσιτισμού μεγάλων πληθυσμών, να διευκολύνονται οι μετακινήσεις, να βελτιώνονται τα εκπαιδευτικά συστήματα και άλλα παρόμοια. Νοτιοανατολική Ασία, ζώνη του Ειρηνικού, Ινδία και Λατινική Αμερική, είδαν μεγάλες ροές παραγωγικών κεφαλαίων και παγίων βιομηχανικών εξοπλισμών για πρώτη φορά στην ιστορία τους. Ταυτόχρονα η δύση απαλάσσονταν από τις οχλούσες βιομηχανίες που επιβάρρυναν το περιβάλλον και μείωναν την ποιότητα ζωής την ίδια στιγμή που τα κέρδη που σσωρεύονταν από τις μετεγκαταστάσεις ήταν πολύ μεγαλύτερα. Και τούτο γιατί η εργασία στις αναδυόμενες αγορές κόστιζε εξαιρετικά λίγο κάτι που μεγάλωνε το περιθώριο κερδών. Αυτοί οι συνδυασμοί που στηρίχτηκαν στην πτώση των δασμολογικών εμποδίων, των αντίπαλων πολιτικών συστημάτων, της απελευθέρωσης του εμπορίου και της αδεύσμευτης κίνησης των κεφαλαίων ονομάστηκε οικουμενικός φιλελευθερισμός η ισχύς του οποίου απέσπασε ύψιστο και αυξανόμενο θαυμασμό. Πολλοί ήταν αυτοί που επιχειρηματολόγησαν θριαμβευτικά ότι αυτή η πολιτική φιλοσοφία κυριάρχησε επί τέλους έναντι όλων των άλλων.

               ΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΕΚΤΟΣ

Σε λίγα τέρμινα θα ενεργοποιηθεί το άρθρο 50 της Συνθήκης περί εξόδου της Μ. Βρετανίας από την Ε. Ένωση. Για πολλούς η απόφαση των βρετανών υπήρξε έκπληξη, για τους μυημένους όμως στα ιστορικά άδυτα ήταν ανεμενόμενη.

Παρά το ότι ανήκουν στην Ευρώπη και παρά το ότι έχουν μοιραστεί μ’ αυτήν κοινή ιστορία και κοσμική διαδικασία συγκρότησης πνευματικής ταυτότητας οι Άγγλοι θεωρούν τον εαυτό τους σε πολλά σημεία του κοινωνικού τους χαρακτήρα διαφορετικό από τους «ηπειρωτικούς» ευρωπαίους. Και όχι μόνο αυτό. Δέχθηκαν αρκετές φορές τις πολεμοχαρείς επιθέσεις των ευρωπαίων και με την ευφυία που διαθέτουν κατάφεραν να τους αποκρούσσουν. Κατάφεραν επίσης να επεκταθούν πέραν των ευρωπαϊκών εδαφών και να ηγεμονεύσουν ακόμα και σε παγκόσμια κλίμακα. Δηλαδή για να το αποσαφηνίσουμε ρητώς ένα νησί με μικρό πληθυσμό και στράτευμα κατάφερε για δύο αιώνες σχεδόν να επιβληθεί επί του υπολοίπου κόσμου και να αντλήσει τα μέγιστα οικονομικά και πολιτικά οφέλη που θα μπορούσε.

                                                           Διεθνείς εξελίξεις και Ελλάδα

Όχι μόνο στην Έλλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο συμβαίνουν γεγονότα που μπορούν να αναπτύξουν διαδικασίες μεγάλης κλίμακας. Θα έλεγα ακόμα και ιστορικών γεωπολιτικών μετατοπίσεων.

Το επίκεντρο των εξελίξεων είναι και αυτή τη φορά η Μέση Ανατολή. Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία ανακαθορίζει σχέσεις που δεν εντοπίζονται μόνο στο πεδίο του ισλαμισμού αλλά και αυτών των μειζόνων διεθνών δυνάμεων. Ο ισλαμικός κόσμος και πάλι είναι διχασμένος. Με αιχμηρή και ανθεκτική λόγχη το ISIS αναπτύσσονται συγκρούσεις στο εσωτερικό του που έτσι ή αλλιώς διαμορφώνουν σημαντικές συνέπειες στο διεθνές πεδίο.

Ένα δεύτερο επίκεντρο γεωπολιτικής αστάθειας μετά την Συρία αποτελεί η Τουρκία. Είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις ανακατατάξεις στο Ισλάμ και προσπαθεί ταυτόχρονα να διατηρηθεί στο πάνελ των περιφερειακών δυνάμεων.

Δεν είναι όμως εύκολο γιατί για τους διεθνείς παρατηρητές η χώρα αυτή είναι ήδη τεμαχισμένη. Σε πολλές περιπτώσεις έχει φανεί πως τα μέρη της τουρκικής κοινωνίας έχουν υπερβεί τους οικονομικούς και ταξικούς προσδιορισμούς και τίθενται αυτοτελώς πλέον με όρους θρησκευτικούς, ιδεολογικούς και εθνοτικούς. Παραδοσιακοί ισλαμιστές, δυτικότροποι εκσυγχρονιστές και εθνοτικές μειονότητες με ισχυρότερη αυτή των Κούρδων αυτονομιστών δεν διαθέτουν πια ούτε καν γλωσσικούς τρόπους επικοινωνίας.

Οι βίαιες εκκαθαρίσεις του Ερτογάν και οι επαναλαμβανόμενες πιρουέτες στη διεθνή πολιτική σκηνή, αντί να εξομαλύνουν τις έκρυθμες εσωτερικές καταστάσεις τις οξύνουν στο έπακρο.

Η δημόσια διοίκηση του κράτους εξασθενεί και αποδυναμώνεται δοθέντος ότι το ικανότερο δυναμικό της ήταν άνθρωποι του δυτικότροπου μοντερνισμού ενώ οι αντικαταστάτες προέρχονται ή θα προέλθουν από τα λαϊκά και λιγότερο μορφωμένα και εκπαιδευμένα στρώματα. Ιδιαίτερα αισθητό είναι το μειωτικό αποτέλεσμα στο στρατό και στις δυνάμεις ασφαλείας. Οι καλύτεροι αξωματικοί και μάχιμοι άνδρες στο τουρκικό στάτευμα ήταν αυτοί που σήμερα εξωστρακίζονται και θανατώνονται όπως οι κούρδοι. Κάτι παρόμοιο έπραξε και ο Αμπντελχαμίντ ο Β΄ στις αρχές του 19ου αιώνα. Πράγματι οι εξελίξεις αυτές μας γυρίζουν πολλά χρόνια πίσω. Όταν το σώμα των γενιτσάρων έχασε τα προνόμια της αποκλειστικότητας κατά τον 18ο αιώνα και όταν άρχισαν να ανέρχονται στις κλίμακες της στρατιωτικής ιεραρχίας και οι τούρκοι μουσουλμάνοι, κατά την Οθωμανική αυτοκρατορία, τότε άρχισε ουσιαστικά και η μεγάλη και μακρά πτώση της. Ο Αμπντελχαμίντ ο Β΄ στις αρχές του 19ου αιώνα (1804) ουσιαστικά κατάργησε το σώμα των γενιτσάρων πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η επέκταση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και δημιούργησε το Νέο Σώμα. Αυτό ήταν ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελούνταν από μουσουλμάνους πολίτες μειωμένης όμως στρατιωτικής αποτελεσματικότητας. Τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών, και αν συνεχισθούν οι σημερινές πιέσεις που δέχεται το τουρκικό κράτος, τότε είναι βέβαιο πως η χώρα αυτή, αργά ή γρήγορα, θα έχει την τύχη της Συρίας όχι τόσο ως προς τις αιματηρές συγκρούσεις αλλά ως προς τον τεμαχισμό της.