ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ ΓΙΑ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ

Τώρα πια είναι αργά. Πολύ αργά. Η ζημιά που έγινε είναι ανεπανόρθωτη. Οι μήνες που παρήλθαν άκαρποι και άγονοι στις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους, στοίχισαν στην ελληνική οικονομία και στα ελληνικά νοικοκυριά ασφαλώς μερικά δις ευρώ. Εκεί που ψάχναμε με το φανό του Διογένη να βρούμε μερικά εκατομμύρια για τις συντάξεις και τους μισθούς, για τα νοσοκομεία και τους αστέγους, εκεί που αναζητούσαμε σταθερό σημείο να πατήσουν τα πόδια μας, ήρθε ένα τσουνάμι αδιαλλαξίας, απειρίας, άγνοιας και ανοησίας και μας γύρισε πίσω. Πολύ πίσω. Η κυβέρνηση αυτή απόδειξε περίτρανα πως δεν ξέρει να κυβερνά, δεν ξέρει να διαπραγματεύεται και δεν ξέρει πως έχουν ρυθμιστεί οι κανόνες των διεθνών σχέσεων. Δεν είναι μόνο η αποτυχία με τους ευρωπαίους που το αποδεικνύει, είναι και οι αστοχίες με τους ρώσους, τους κινέζους, κλπ. Χωρίς πείρα, χωρίς πολιτική ανάλυση για τη σύγχρονη διαμόρφωση του διεθνούς συστήματος και χωρίς σοβαρούς πολιτικούς, πήρε μια ολόκληρη χώρα στους ασθενικούς της ώμους και την οδηγεί σε τραγικό αδιέξοδο. Σιγά – σιγά αρχίζει να χάνει όχι μόνο τους φίλους της στο εξωτερικό αλλά και στο εσωτερικό.

Αλλά ούτε και από την πλευρά των εταίρων επιδείχθηκε η κατάλληλη ευαισθησία. Λόγω της μεγάλης εμπειρίας τους θα περίμενε κανείς να δει μία διαφορετική στρατηγική, εφόσον όπως ισχυρίζονται, επιθυμούν να κρατήσουν την Ελλάδα στην ΟΝΕ.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΤΟΥΣ

Από την ιστορία τους οι Έλληνες, σαν να λέμε από τη φύση τους, είναι ταγμένοι να μάχονται με μεγαλύτερες δυνάμεις απ’ αυτούς. Μια πρόχειρη ματιά στη τελευταία αυτή φάση που διανύουμε, μετά την σύσταση του νεοελληνικού κράτους δηλαδή, μας βεβαιώνει πως η μόνη ήσυχη και σχετικά δημοκρατική περίοδο που βιώσαμε ως Έλληνες ήταν αυτή των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.

Προς στιγμήν πιστέψαμε πως αφήσαμε πίσω μας τις αδελφοκτονίες, τους εθνικούς διχασμούς, τις χρεοκοπίες, τις μοναρχικές και στρατιωτικές δικτατορίες, τις ξένες πατρωνίες, τις τραγικές εκριζώσεις από πάτρια εδάφη, τις απώλειες εδαφών στην Κύπρο, τους πολέμους και τις κατοχές, και πως εισήλθαμε σε μία περίοδο ειρηνικής διαβίωσης και δημοκρατικής ξεγνοιασιάς. Δυστυχώς δεν ήταν έτσι. Για άλλη μία φορά η Ιστορία μας ειρωνεύτηκε.

Η σημερινή κατάσταση της οικονομίας και κοινωνίας, αν συγκριθεί με αυτήν που επικρατεί στις ανάλογες με την Ελλάδα χώρες και περιοχές, είναι απελπιστικά τραγική. Όχι τόσο στο πεδίο της οικονομίας, το οποίο σχετικά εύκολα επουλώνει τις πληγές του, όσο στις κλίμακες της κοινωνίας και τις σχέσεις μεταξύ τους. Απουσία συνοχής, έλλειψη εμπιστοσύνης, αξιακός ισοπεδωτισμός, ατομικός απομονωτισμός και ανυπαρξία πολιτικού οράματος, είναι στοιχεία, δυστυχώς όχι συμπτωματικά, που συνυπάρχουν και δημιουργούν δομικές απειλές για το μέλλον αυτού του τόπου.

Δεν ισχυρίζομαι πως η κατάσταση δεν είναι αναστρέψιμη. Είναι και μάλιστα εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Απλώς απαιτείται η εκπλήρωση ορισμένων προϋποθέσεων οι οποίες οφείλουν κατ’ αρχήν να κατανοηθούν ενιαία από εκείνους που ηγούνται σε κάθε μίκρο και μάκρο επίπεδο του δημόσιου και ιδιωτικού βίου. Οι προϋποθέσεις αυτές αφορούν στον τρόπο με το οποίο επικοινωνούν και δραστηριοποιούνται οι πολιτικές δυνάμεις, στον τρόπο με τον οποίο λαμβάνει γνώση των κρίσιμων καταστάσεων ο ελληνικός λαός και στον τρόπο με τον οποίο ασκεί την εξουσία του το κράτος. Χωρίς να αναλύω περαιτέρω τις διαστάσεις των τριών αυτών λειτουργικών πεδίων, θα υπογραμμίσω πως η κοινή τους βάση οφείλει να είναι οι αξίες της εντιμότητας, της δικαιοσύνης και της υπευθυνότητας και ο κοινός στόχος η παραγωγική και πολιτισμική ανασυγκρότηση της χώρας.

-         Μα πως είναι δυνατόν να είμαστε εδώ που είμαστε; Ρώτησε ο Κώστας το φίλο του Νίκο ενώ ρούφαγε τον καφέ του.

-         Όχι μόνο η αγοραστική δύναμη κατέρρευσε αλλά και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, μουρμούρισε, ενώ ο φίλος του κοίταζε την κίνηση στο δρόμο.

Οι δυο τους ήταν φίλοι για σαράντα χρόνια και βάλε… από τότε που φοιτούσαν στα πανεπιστήμια στο εσωτερικό και εξωτερικό. Συνταξιούχοι τώρα και μετά από πετυχημένη καριέρα δεν περίμεναν ότι θα αντιμετώπιζαν την ατομική και συλλογική ήττα στο τελευταίο μέρος της ζωής τους.

Στη προσωπική τους ζωή δεν ήταν λίγες οι φορές που ξέμειναν από χρήματα, δηλαδή βίωσαν την οδύνη της χρεοκοπίας. Στο Παρίσι ο Κώστας λίγο πριν τελειώσει το μεταπτυχιακό του είχε αδειάσει κυριολεκτικά από ρευστό και οι γονείς του στην Αθήνα αδυνατούσαν να τον βοηθούσαν.

-         εντάξει και τι έκανες για να ανταπεξέλθεις ρώτησε ο Νίκος.

-         Ό,τι θα έκανες και συ, και όλοι οι εχέφρονες…

-         δηλαδή άρχισες να ψάχνεις για εργασία εδώ και κει.. έτσι δεν είναι..

-         ακριβώς και μάλιστα χωρίς να αφήσω τις υποχρεώσεις μου στο πανεπιστήμιο. Απλώς άλλαξα τους ρυθμούς ασχολιών στην ημέρα μου. Αύξησα τους ρυθμούς.. και δούλευα και έγραφα την εργασία μου και όλα τ’ άλλα..

-         αυτό λέγεται εντατικοποίηση αντέτεινε ο Νίκος, που πάει καμιά φορά ενάντια στην ψυχολογία..

-         καλά τώρα…όταν έχεις ανάγκες βίου προσαρμόζεται και η ψυχολογία σου και όταν μάλιστα βλέπεις ότι τα καταφέρνεις η ψυχολογία σου ανεβαίνει…ένιωθα περίφημα αγαπητέ μου.. άλλωστε αυτό ήταν παροδικό… ωστόσο τα κατάφερα μια χαρά και ξεχρέωσα όποιον είχα φεσώσει στο παρελθόν…

Το βλέμμα του Νίκου χάθηκε από τον αισθητό κόσμο…Σκεφτόταν τη δική του. περίπτωση…κοίταξε πίσω στο παρελθόν και ακόμα εκείνη η τραχιά γεύση του ανεβαίνει στο στόμα.. ..

Λονδίνο 1975. Βροχή και υγρασία όπως πάντα. Ακίνητος μπροστά σε ένα καφέ κοντά στη Trafalgar sq. Μόλις είχε πάρει στα χέρια του χίλιες λίρες δάνειο από έναν επαγγελματία δανειστή με απίθανο επιτόκιο. Ήταν ανοικτός και σ' άλλες πλευρές. Στην Ελλάδα η μέθη της Δημοκρατίας στα ύψη.

Τα ποσά που χρώσταγε βέβαια δεν ήταν μεγάλα αλλά για έναν φοιτητή η πίεση που ασκούσαν ήταν ανυπόφορη. Ο ίδιος με τις περιορισμένες δυνατότητες σχετικοποίησης των δεδομένων που διέθετε τότε, η κατάσταση του τον οδηγούσε σε σκέψεις αυτοχειρίας. Ευτυχώς την απέφυγε.

-        δεν μου έχεις  πει ποτέ, γιατί έφθασες ως εκεί, τον ρώτησε ψύχραιμα ο Κώστας.

Ο Νίκος αναστέναξε και έβγαλε το χέρι του από την τσέπη.

-        Από νεανικές ηλιθιότητες είπε. Ήθελα να εντυπωσιάσω στην Μισέλ που υπέρ αγαπούσα και να δείχνω ότι κατάγομαι και εγώ από πλούσια οικογένεια. Διαφορετικά φοβόμουν ότι θα μ’ εγκατέλλειπε.. (Γέλασε άκακα).

Η συμπεριφορά μου ήταν αστόχαστη και εντελώς επιπόλαιη. Γελοίος αισθανόμουν και αγωνιούσα μήπως και αποκαλυφθεί η αλήθεια. Έκρυβα ό,τι μπορούσα και παραποιούσα τα δεδομένα μου. Στο τέλος φυσικά αποκαλύφθηκαν όλα και ήρθε το τέλος της σχέσης μας..

Ο Ευρωπαϊκός ολοκληρωτισμός και η Ελληνική ιδιαιτερότητα

Η τρέχουσα κρίση που ξεκίνησε το 2008 και της οποίας ο πυρήνας εντοπίστηκε στο χρηματοοικονομικό τομέα, αποκάλυψε γκρίζες περιοχές και αγκυλώσεις και σε άλλους κοινωνικούς χώρους πέραν του οικονομικού. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, φαίνεται πως έχει ήδη εισέλθει σε περίοδο όπου αναφύονται χαρακτηριστικά «εγωϊστικής επιθετικότητας» και «ατομικής υπεροχής» ορισμένων κρατών μελών της, των πλουσιότερων, σε βάρος άλλων, των φτωχότερων. Η εταιρικότητα, η αλληλεγγύη, η συλλογική συμπόρευση και η πραγματική σύγκλιση των επιπέδων ανάπτυξης που χαρακτήριζαν τις πολιτικές πράξεις και αποφάσεις των προηγούμενων δεκαετιών δεν διακρίνονται πλέον ευκρινώς. Αντίθετα όλο και περισσότερο τείνει να εδραιωθεί η κυριαρχία μιας πολιτικής αντίληψης που θεωρείται μοναδική και αναντικατάστατη, κάτω από την οποία οφείλουν να ευθυγραμμισθούν όλα τα κράτη / μέλη.

Η αντίληψη αυτή παγιώνεται πλέον στο τομέα άσκησης οικονομικής πολιτικής και αποκτά χαρακτηριστικά πλήρους απαίτησης για την εφαρμογή της. Πυρήνας της είναι η αρχή της ελεύθερης αγοράς και η ανεμπόδιστη λειτουργία της. Αυτό σημαίνει πως η κρατική παρεμβατικότητα, οι διοικητικές παρεμβολές και οι οριοθετικοί περιορισμοί, θεωρούνται απαγορευμένοι. Οι αγορές έστω και αν αποκλίνουν ενίοτε από τα επίπεδα ισορροπίας διαθέτουν ενδογενείς μηχανισμούς για αποκατάσταση. Οι αγορές τίθενται σε λειτουργική κίνηση από ανθρώπινα όντα πλήρως ορθολογικά και γνωρίζοντα τα βραχυχρόνια και μακροχρόνια συμφέροντα τους.

Απεικονίσθηκε μεγαλοπρεπώς η θεωρία αυτή στις διατάξεις της συνθήκης του Μάαστριχτ, έστω και αν πολλάκις παραβιάσθηκε από μεγάλα κράτη όπως η Γερμανία. Δεν επιτρέπονται δημοσιονομικά ελλείμματα πέραν του 3% του ΑΕΠ, και μη βιόσιμο χρέος άνω του 60% του ΑΕΠ, ούτε και πληθωρισμός κάτω από το 2%. Τα νούμερα αυτά είναι ενδεικτικά μιας νοοτροπίας που στρέφεται εναντίον του μεταπολεμικού μοντέλου της σοσιαλδημοκρατίας που ευνοούσε τις κρατικές δαπάνες και τον κρατικό παρεμβατισμό. Σήμερα όμως οι στόχοι των δημοσίων οικονομικών που τέθηκαν τότε έχουν απομακρυνθεί ολοσχερώς. Τα ποσοστά των δημοσίων χρεών είναι πολύ μεγαλύτερα, ο πληθωρισμός μετατράπηκε σε αποπληθωρισμό, το επιτρεπτό επίπεδο ελλείμματος καταργείται και πλέον ο κρατικός προϋπολογισμός οφείλει να είναι ισοσκελισμένος. Αν και αυτές οι ανατροπές προήλθαν εντός μικρής σχετικά περιόδου και από τότε που άρχισε η κυκλοφορία του ενιαίου νομίσματος, οι ευρωπαϊκές αρχές εμμένουν πεισματικά να διατηρούν την ίδια οικονομική πολιτική.