ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΑ “ΣΥΝΟΡΑ” ΤΩΝ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΩΝ

Μερικά χρόνια πριν οι γεωπολιτικές ισορροπίες ανά τον κόσμο δεν ήταν τόσο ευμετάβλητες και ασταθείς όσο είναι σήμερα. Ίσως φανεί παράξενο ή υπερβολικό να διαβλέπω κάτι τέτοιο αλλά συμβαίνουν γεγονότα που δεν είναι ακόμα ευρέως ορατά. Ιδιαίτερα μετά την εκλογή του Ντ. Τράμπ, το λεγόμενο Μπρέξιτ, το Συριακό και το Κουρδικό πρόβλημα, το ξέσπασμα της Β. Κορέας, και τις ενδοευρωπαϊκές αντιπαραθέσεις, οι γεωπολιτικές ισορροπίες στο κόσμο φαίνεται πως αποκτούν ένα μομέντουμ αλλαγών που δεν εμανίζονται ακόμα στα προγράμματα ενημερώσεων των μεγάλων τηλεοπτικών καναλιών ανά τον κόσμο.

Θα μπορούσε ένας απλός παρατηρητής να σκεφτεί πως η ισχύς των ΗΠΑ είναι ακόμα κραταιά στον κόσμο και πως οι οποιεσδήποτε οξύνσεις έχουν περιφερειακό χαρακτήρα και χαμηλή εμβέλεια. Αυτό όμως δεν είναι ακριβές. Για ένα οξυδερκή αναλυτή τα πράγματα είναι διαφορετικά και θα μπορούσαν να αποκτήσουν τρομερό ενδιαφέρον στο αμέσως επερχόμενο μέλλον. 

Πρώτα απ' όλα η οικονομία των ΗΠΑ βρίσκεται σε τροχιά αργών κινήσεων. Παρ' ό,τι το ΑΕΠ εξελίσσεται μετρίως θετικά, και τα επιτόκια βρίσκονται σε ανοδική πορεία, οι βαθύτερες δομές και οι σχέσεις τους είναι ανησυχητικές. Το χρέος της πάει να ξεπεράσει το συνολικό ΑΕΠ και τα δίδυμα ελλείμματα μοιάζουν να διαφεύγουν πολύ από το να θεωρείται η συμπεριφορά τους κανονική. Η Κίνα που δέχεται τις κατηγορίες του Τράμπ για επιθετική τιθάσευση του νομίσματος της κρατάει στα χέρια της ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού χρέους παίζοντας πολύ σημαντικό ρόλο στις παγκόσμιες κυκλικές ροές χρήματος. Απειλεί, επιπρόσθετα, να γεμίσει τις αμερικανικές αγορές με φθηνά και χαμηλής ποιότητας προϊόντα λαϊκής κατανάλωσης που όσο και αν υποτιμώνται δεν παύουν ωστόσο να αφαιρούν θέσεις εργασίας από την αμερικανική οικονομία.

ΤΑ ΤΡΙΑ ΜΕΙΖΟΝΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΙ ΟΥΤΕ ΚΑΙ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ

( Πρωτοδημοσεύτηκε στο Capital.gr, με τίτλο: Αλήθειες και μύθοι για την κρίση)  ( του Θανάση Κουρματζή) 

Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί, ξανά και ξανά γιατί η κρίση στην Ελλάδα έχει τόσο μεγάλη διάρκεια και γιατί το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα από πολλές πλευρές είναι χειρότερο από το σημείο εισόδου στη ζοφερή αυτή περίοδο.

Πρωκαταρκτικά θα σημειώσω πως η ελληνική περίπτωση δεν έχει μεγάλες ούτε και πολλές ομοιότητες με άλλες χώρες που πέρασαν οικονομικές κρίσεις την τελευταία περίοδο. Η Ιρλαδνία, η Πορτογαλία, ή Κύπρος για παράδειγμα. Με την δική μας περίπτωση τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά και ερμηνεύονται με αναγωγή σε χρόνιες δομικές δυσμορφίες, θεσμικές αγκυλώσεις και κοινωνικές ασυμμετρίες παρά σε προβλήματα οικονομικής συγκυρίας. Αφήνουμε στην άκρη προς το παρών την διαβόητη ανικανότητα των υπαρχόντων πολιτικών και των «κομμάτων» που εκπροσωπούν.

ΠΕΡΙ ΚΡΑΤΟΥΣ  Ο ΛΟΓΟΣ

Το κράτος με την οργανωτική έννοια δεν υπήρχε με την ίδια μορφή που υπάρχει σήμερα στον ιστορικό χρόνο. Οι μορφές που άλλαξε δεν ήταν λίγες αλλά η ουσία του δηλαδή η άσκηση νόμιμης τυπικής εξουσίας πολλές φορές συνοδευόμενη από βία είναι διαχρονική κοινή ιδιότητα του.

Ένας από τους σημαντικούς διανοητές των αρχών του προηγούμενου αιώνα ο Μποζανκέτ είχε περιγράψει το κράτος ως την μοναδική οργάνωση που έχει το δικαίωμα να ασκεί νόμιμη βία, προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς που θέτει. Και άλλοι πολλοί στοχαστές έχουν επιχειρήσει να εντοπίσουν τις αιτίες οι οποίες δικαιολογούν την συνήθη υπακοή των ανθρώπων στους μηχανισμούς του κράτους, άλλοτε με κριτήρια ηθικής συνέπειας και άλλοτες με τα αντίθετα. Για παράδειγμα ο Χέγκελ δεν δίστασε να θεωρήσει και να εξαγγείλει με όλο το κύρος του καθιερωμένου φιλοσόφου ότι το κράτος, εκείνη την εποχή το απολυταρχικό πρωσσικό κράτος του Φρειδερίκου, ήταν η θεϊκή μορφή επί της γης. Επίσης θεωρούσε ότι το θεσπισμένο δίκαιο, που δεν ήταν άλλο από την ατομική βούληση του Μέγιστου συνέπιπτε και με τη δικαιοσύνη, το δίκαιο που θα έπρεπε να ισχύει, στο πλαίσιο μίας αμφισβητούμενης φιλοσοφικής αρχής ότι το πραγματικό είναι και το ορθολογικό.

Αντίθετα κατά τον Αριστοτέλη το κράτος / πόλη ήταν η συλλογική βούληση των πολιτών που μεριμνούσε για την κατοχύρωση προϋποθέσεων που καταλήγουν στο ευ ζήν. Διαφορετικά δεν έχει καμμία σημασία για τους πολίτες να μάχονται για ένα κράτος έξω από αυτό.

    ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

Ξανά και ξανά, συνεχώς και αδιαλλείπτως, οι ίδιοι άνθρωποι από κάθε ενημερωτικό μαζικό μέσο επαναλαμβάνουν τις ίδιες φράσεις που υποτίθεται ότι είτε ερμηνεύουν την παρούσα γιγαντιαία κρίση είτε αποπειρώνται να την εξαφανίσουν.

“ το παραγωγικό μοντέλο που ίσχυσε στο παρελθόν”, “ ο υπερδανεισμός” , “ η κακή και διεφθαρμένη πολιτική διαχείρηση” , “ο κομματικός φατριασμός”, “η υπερκατανάλωση των Ελλήνων', “ο γιγαντισμός του δημοσίου τομέα” και πολλά ακόμα ηχηρά παρόμοια θεωρούνται από τους περισσότερους αν όχι από όλους ότι είναι οι ένοχοι παράγοντες για τα σημερινά δεινά των Ελλήνων.

Όλα αυτά όμως όσο και αν είναι εύκολο να παρατηρηθούν δεν ερμηνεύουν παρά ελάχιστα τη σημερινή κρίση στην Ελλάδα. Υπάρχουν πολύ βαθύτερες αιτίες που μάλλον χρονολογούνται από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα.

Ουσιαστικά μία χώρα δηλαδή ένα Έθνος ή μία κοινωνία αν θέλετε, μπορεί να θεωρηθεί ισχυρή και ανοιχτή στο μέλλον όταν διαθέτει ορισμένα θεμελιώδη χαρακτηριστικά. Θα αναφέρω τα πιο βασικά εκείνα που θεωρούνται από τις αναπτυξιακές θεωρίες τα κύρια.