ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙ …

Για περισσότερο από σαράντα χρόνια η Τουρκία έχει βάλει στο στόχαστρο την Ελλάδα και διεκδικεί απ’ αυτήν την μείωση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Δεν είναι επινόηση του Ερτογάν να επεκτείνει την τουρκική επικράτεια σε βάρος της Ελλάδος αλλά όλων των ηγέτιδων δυνάμεων της Τουρκίας είτε αυτές είναι κεμαλικής είτε ισλαμικής εμπνεύσεως. Απλώς ο τωρινός πρόεδρος συνεχίζει την παράδοση και το κάνει με ένα δικό του τρόπο περισσότερο επιθετικό και αλαζονικό. Με την αμφισβήτηση των ελληνικών δικαιωμάτων ταυτόχρονα αμφισβητεί και τις διεθνείς συνθήκες από τις οποίες προέκυψαν αυτά αλλά και το διεθνές νομικό πλαίσιο. Οι συνθήκες δεν είναι τίποτα άλλο παρά η νομική επικύρωση των πολιτικών συσχετισμών της εποχής εκείνης που συνάπτονται.

Από τη πρώτη ματιά γίνεται φανερό πως η τουρκική ηγεσία σκέπτεται πως οι συσχετισμοί και η ισορροπία δυνάμεων που κυριαρχούσαν μετά το πρώτο παγκόσμιο πόλεμο έχουν ασφαλώς αλλάξει και πως η Τουρκία δεν είναι πια η αδύναμη και καχεκτική χώρα που ήταν στα χέρια των μειζόνων δυνάμεων μετά την κατάρρευση της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αυτό φυσικά είναι λάθος. Η ισορροπία των δυνάμεων και οι πολιτικοί συσχετισμοί όχι μόνο παραμένων κάτω από την κυριαρχία των μειζόνων ευρωπαϊκών δυνάμεων αλλά έχουν μάλιστα αυτές καταφέρει να ισχυροποιήσουν τις θέσεις τους. Εκείνο που έχει αλλάξει μόνο είναι ότι, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η Γερμανία έχει ανακτήσει δυνάμεις αλλά και έχει ενσωματωθεί πλήρως στις ευρωπαϊκές οικονομικές και πολιτικές δομές από τις οποίες και αντλεί δύναμη. Θα πρέπει εδώ να υπογραμμισθεί ότι και στους δύο πολέμους, τον μεγάλο και τον δεύτερο, η Τουρκία είχε καταστραφεί στον πρώτο και παρέμεινε ουδέτερη τυπικά στον τελευταίο. 

ΕΥΡΩΠΗ: ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΠΕΡΔΥΝΑΜΗ: ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟΝ;

Οι γεωπολιτικές και οικονομικές ισορροπίες στο διεθνή χώρο έχουν εισέλθει, αυτές τις δύο πρώτες δεκαετίες του νέου αιώνα, σε περίοδο ανακαθορισμού. Ως εκ τούτου οι σχέσεις των μειζόνων δυνάμεων περνούν από φάσεις μεγάλων σχετικά διακυμάνσεων. Προς τη δημιουργία αυτών των συνθηκών έχουν συντελέσει γεγονότα μεγάλης ιστορικής σημασίας που εν μέρει ήταν αδύνατον να προβλεφθούν. Το πρώτο ήταν αυτό της κατάρρευσης της σοβιετικής «αυτοκρατορίας» την τελευταία δεκαετία του 20^ου αιώνα, λόγω της κρίσης στο τομέα του πετρελαίου της Ρωσίας η τεχνολογία και τα κοιτάσματα της οποίας είχαν στερέψει, στη περιοχή Τιούμεν με τις μεγαλύτερες πετρελαιοπηγές του Σαμοτιάρ να υπολειτουργούν, δεύτερο ήταν η ενίσχυση των δυνάμεων που ωθούσαν στην εξάπλωση της παγκοσμιοποίησης των οικονομικών δράσεων μέσω των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών, τρίτον η εμφάνιση νέων κρατών και η εξαφάνιση παλιών (Γιουγκοσλαβία, Βαλτική) και τέταρτον η ενίσχυση των περιφερειακών οικονομικών ενώσεων όπως η Ευρωπαϊκή.

ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΛΟΓΩ ΙΟΥ

Κάθε σύγχρονος πολίτης σε κάθε ήπειρο και σε κάθε χώρα άρχισε και τελικά κατάφερε να συνειδητοποιήσει ότι τον κόσμο κυβερνά μια φρικτή αβεβαιότητα. Ιδιαίτερα μετά το τέλος του παγκόσμιου διπολισμού οι εξελίξεις που ακολουθούσαν η μία την άλλη ήταν πολύ δύσκολο να προβλεφθούν. Είτε η ταχύτητα που εναλλάσσονταν ήταν τεράστια είτε το μυαλό των ανθρώπων ήταν αργό πάντα ή σχεδόν πάντα οι παγκόσμιοι ηγέτες έπαιρναν μέτρα «μετά το γεγονός».

Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι αυτό της κρίσης του 2008 που έπιασε στον ύπνο όλους τους σοβαρούς κυβερνήτες ακόμα και αυτόν της Αμερικής. Ακόμα και αυτόν γιατί υποτίθεται πως από την θέση την οποία κατέχει ο ορίζοντας της πολιτικής του όρασης είναι μεγαλύτερος από αυτόν κάθε άλλου.

                                               ΟΙ «ΠΕΡΙΤΟΙ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΑΖΟΝΤΕΣ»

Η δεύτερη δεκαετία του 21^ου αιώνα ήταν πραγματικά εντυπωσιακή. Πέρα από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης της πρώτης δεκαετίας που βιώσαμε και ακόμα ζούμε οι μετακινήσεις τεράστιων αριθμών πληθυσμών από τα ανατολικά και νότια προς τα δυτικά και βόρεια δεν φαίνεται να έχουν τελειωμό.

Τι είναι αυτό που υποκινεί αυτές τις μετακινήσεις; Ποιοι παράγοντες θεωρούνται οι υποκινητές αυτών των φαινομένων;

Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο, είναι διεθνές. Αν θα ήθελε κανείς να προχωρήσει σε κάποια αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού θα έπρεπε να οικοδομήσει μία πολιτική ξεκινώντας από την ανεύρεση, διατύπωση και αποδοχή των αιτιών. Αν αντιθέτως θα ήθελε να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα του τότε θα εφάρμοζε μία πολιτική η οποία στην καλύτερη περίπτωση θα ανέβαλε το εκρηκτικό του ξέσπασμα για λίγα τέρμινα.

Δυστυχώς από ολόκληρο τον αναπτυγμένο κόσμο δηλαδή το βορά και τη δύση, οι πολιτικές που εφαρμόζονται ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία είναι δηλαδή συμπτωματικές και άρα αναποτελεσματικές μακροπρόθεσμα.

Οι εκατοντάδες χιλιάδες ή και τα εκατομμύρια των πληθυσμών που μετακινούνται εδαφικά προέρχονται από τις «άνυδρες» οικονομικά περιοχές του πλανήτη. Από τις υποανάπτυκτες χώρες ή τις κατ’ εφημισμόν αναπτυσσόμενες περιφερειακές ζώνες. Οι μεγάλες αιτίες που διαμορφώνουν το πλαίσιο αυτών των μετακινήσεων είναι θα έλεγα πέντε:

• Οι κεφαλαιακές υπέρ συγκεντρώσεις και οι οικονομικές ανισότητες που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια στον έσχατο βαθμό,
• Ο υπέρ πληθυσμός των χωρών του υπανάπτυκτου ημισφαιρίου του πλανήτη και η ταυτόχρονη υπογεννητικότητα του αναπτυγμένου άλλου,
• Η κλιματική αλλαγή που δημιουργείται από την υπέρ μόλυνση της ατμόσφαιρας από ορισμένες μεγάλες ποσοτικά οικονομίες ένθεν και ένθεν,
• Από τη διαφθορά των ελίτ των υπανάπτυκτων χωρών που είναι ανίκανες να συγκρατήσουν τους τοπικούς πληθυσμούς εντός των συνόρων τους,
• Από την διεξαγωγή των περιφερειακών πολέμων, τις περισσότερες φορές εμφυλίων αλλά και εξωτερικά υποκινούμενων.

Οι παράγοντες αυτοί είναι φυσικά ιεραρχημένοι και κάποιοι απ’ αυτούς είναι οι παραγωγοί των άλλων αλλά δεν θα μπω εδώ σ’ αυτή τη συζήτηση. Εκείνο που θα τονίσω είναι ότι η αντιμετώπιση τους απαιτεί την παρέλευση χρόνου αλλά και το σπουδαιότερο που απαιτεί είναι η πολιτική βούληση των κυβερνήσεων των αναπτυγμένων κρατών να ανακατανείμουν τα σημεία της παγκόσμιας και περιφερειακής ισορροπίας ισχύος. Υπό το κράτος των παρόντων συνθηκών αυτό δεν θεωρείται εύκολο, θεωρείται μάλλον αδύνατον.