humanact.gr

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ - ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΘΕΣΕΙΣ

E-mail Εκτύπωση PDF
Ευρετήριο Άρθρου
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΘΕΣΕΙΣ
Όλες οι Σελίδες

Εδώ θα δούμε πως το α και β, ενώνονται και σχηματίζουν την πραγματικότητα της νοητικής εγρήγορσης. Πως συνάπτεται ο Λόγος από τη συμπεριφορά και πως αποκτά κοινωνική ωφελιμότητα. Στην αρχή όμως θα πρέπει να πούμε πως η λογική που παράγει τον Λόγο έχει την ικανότητα να διακρίνει, να ταξινομεί, να συνδέει τις παραστάσεις (ιδέες) και να συμπεραίνει.

 

Ο Αριστοτέλης μας παρέδωσε ένα μοντέλο λογικής επεξεργασίας της τυπικής διάταξης του κόσμου. Το μοντέλο αυτό στηρίζεται σε τέσσερις αρχές[1] η χρήση των οποίων μας αποδεικνύει αν ο λογικός συμπερασμός μας είναι έγκυρος ή άκυρος. Από τότε πέρασαν δεκάδες εκατοντάδες χρόνια και ο Λόγος αν και εμπλουτίστηκε «άπειρα», οι αξιωματικές αρχές του μεγάλου φιλόσοφου παραμένουν εν γένει σε ισχύ. Το ίδιο συμβαίνει και με τις δέκα κατηγορίες του.  (ο Καντ πρόσθεσε και άλλες δύο). Βέβαια οι πρόσφατες έρευνες στη φυσική επιστήμη καταστέλλουν την δύναμη της δεύτερης αρχής, της αντίφασης, γιατί απόδειξε ότι το φώς ταυτόχρονα μπορεί να είναι και σωματίδιο και κύμα, δύο αντίθετα, αλλά αυτό από άλλους φυσικούς δέχεται αμφισβήτηση.

 

Ο αριστοτελικός Λόγος βρισκόταν στις πρώτες θεωρήσεις της φιλοσοφίας μέχρι τον 18ο αιώνα με κορύφωση τον μεσαίωνα. Το μοντέλο της λογικής είναι αυστηρά ορθολογικό και ντετερμινιστικό. Αποκλείει τη δύναμη του τυχαίου και της στοχαστικής πιθανότητας με τα οποία έχει εμπλουτισθεί ο Λόγος τις τελευταίες 7-8 δεκαετίες. Κατά την εξέλιξη του Λόγου έχουν παραχθεί αξιωματικές αρχές, που θα τολμούσα να πω, ότι δεν είναι λογικές, ή τουλάχιστον έτσι φαίνονται από τη θεώρηση του όλου. Ίσως υπακούουν στα κριτήρια της τυπικής λογικής του μέρους και συμφωνούν μ’ αυτά αλλά αν θεαθούν από το υπέρ ατομικό, υπερβατικό επίπεδο του συνόλου τότε θα κριθούν ανορθολογικά. Για παράδειγμα τα αξιώματα του πνευματικού και οντολογικού ολοκληρωτισμού, διέθεταν μια λογική υπόστρωση για τα υποκείμενα που τα εισήγαγαν αλλά για το συνολικό υποκείμενο, την ανθρωπότητα δηλαδή και τη πρόοδο της, απέβησαν ανορθολογικά μετά την αξιολόγηση της καταστροφικής τους επίδρασης.

 

Αν στην αριστοτελική δέσμη των λογικών αρχών προσθέταμε άλλη μία, την οποία θα ονόμαζα αρχή της «θετικής προαγωγικής σύζευξης» τότε ίσως το λογικό μοντέλο αποκτούσε μεγαλύτερη εγκυρότητα. Την αρχή αυτή την ορίζω ως την συνένωση των διαφόρων μερών του λόγου που μπορούν να συνδυασθούν θετικά δηλαδή αρμονικά και λειτουργικά και όχι αντιφατικά, επιφέροντας μια ανύψωση του πνεύματος ιστορικά. Το ορθολογικό και ανορθολογικό είναι αδύνατον να κριθούν με μηδενική μεροληψία από τους φορείς τους αλλά κάτι τέτοιο είναι δυνατόν να γίνει από ένα υποκείμενο που είναι άνωθεν τους και έχει την ικανότητα να συνολοποιεί, δηλαδή να γίνεται ολοποιητικό και αυτό δεν είναι άλλο από την Ιστορία.

 

Η Ιστορία ως υπερβατικό, δηλαδή μη εμπειρικό υποκείμενο, μπορεί να προσφέρει την εγκυρότητα που αξιώνει ο Λόγος. Έτσι ο Λόγος διανοίγεται στο κοινωνικό και παύει να αναπαριστά μόνο νοητικές διεργασίες οι οποίες είναι πολύ πιθανό να σφάλλουν, ως προς την αποτύπωση του πραγματικού κόσμου.

Με τον τρόπο αυτό ο Λόγος αποκαθάρεται και δύναται τότε να αποτελέσει πρακτικό εργαλείο προαγωγής, στην ανθρώπινη προσπάθεια για ανύψωση.

 

Η τροποποίηση αυτή το Λόγου, δηλαδή ο νέος τρόπος συνδυαστικής των μερών, δεν μπορεί να επέλθει από τις τέσσερις λειτουργίες του νου που προαναφέραμε, δηλαδή από το κάθε υποκείμενο ξεχωριστά. Ανήκει στη δικαιοδοσία του συλλογικού υποκειμένου, που εκφράζεται μέσω της Ιστορίας και μόνο aposteriori και τμηματικά. Ωστόσο περιέχεται ως κληροδότημα στους επερχόμενους. Η «υποκειμενοποίηση» της Ιστορίας κατά περιόδους δεν είναι ιστορικισμός αλλά μετατροπή της από «πράγμα καθ’ εαυτό» σε «πράγμα δι’ εαυτόν», όπως θα έλεγε ο Καντ.

Έτσι παύει να είναι ένα «Σχέδιο εκ Θεού» όπως θα διατείνονταν ο Έγελος, ή μια άγνωστη περιοχή απροσπέλαστη και μη γνώσιμη, όπως ήταν ο Κόσμος για τους ρομαντικούς μεταφυσικούς (Χάμανν, Βίκο) και γίνεται ένας χώρος θετικών δημιουργημάτων που εποπτεύεται από τον αποκαθαρμένο Λόγο.

 

 

Θάνος Κουρματζής

 



[1] Αρχή της ταυτότητας, της μη αντίφασης, της του τρίτου αποκλίσεως και την αρχή του αποχρώντος λόγου.



Dedicated Cloud Hosting for your business with Joomla ready to go. Launch your online home with CloudAccess.net.